Autor: Jarosław Urbański                                        Wydawnictwo RM

Jarosław Urbański w ramach związku zawodowego Inicjatywa Pracownicza zajmuje się analizą sytuacji osób zatrudnionych w dużych przedsiębiorstwach, ale jego uwaga koncentruje się również na historycznych aspektach tego zjawiska. Najnowsza publikacja tego autora dotyczy zjawiska strajków pracowniczych, począwszy od XIX w. aż do współczesności. Główną oś konstrukcyjną wokół której zbudowana jest narracja stanowi analiza aktywności robotników zakładu Hipolita Cegielskiego w Poznaniu.

Firma założona w 1846 r. początkowo zajmowała się produkcją maszyn rolniczych. W miarę upływu czasu na skutek zmian gospodarczych, zakład przeorientował produkcję na wytwarzanie silników okrętowych, lokomotyw i wagonów kolejowych. W oficjalnej historiografii fabrykę zazwyczaj opisywano jako oazę polskości na terenie poddawanym bezwzględnej germanizacji. Jak dowodzi autor, w praktyce sytuacja była nieco bardziej zniuansowana. Większość kadry kierowniczej powołanej przez Hipolita Cegielskiego i jego następców stanowili bowiem Niemcy, zaś Polacy zasilali szeregi personelu niższego szczebla. Ten układ uległ zasadniczej zmianie dopiero w XX-leciu międzywojennym, kiedy Wielkopolska połączyła się z resztą kraju.

Na skutek tego diaspora niemiecka z tego regionu opuściła Polskę, a na jej miejsce przybyli reemigranci z Niemiec. Okres największego rozwoju, jeśli mierzyć go liczbą pracowników, zakłady Cegielskiego przeżyły w PRL-u, kiedy to zatrudniano tam ponad 20 tys. osób. Przez cały czas istnienia fabryki robotnicy tam zatrudnieni podejmowali szereg akcji strajkowych, których celem była poprawa warunków socjalnych i finansowych.

Autor przekonuje, że nawet wystąpienia z 1956 r., którym na ogół przypisuje się motywację polityczną, miały w istocie na celu walkę o prawa pracownicze robotników, a postulaty polityczne stanowiły zaledwie nikły margines żądań strajkujących. Historię buntów pracowniczych zamykają w tej opowieści relacje dokumentujące sytuację osób zatrudnionych w podpoznańskiej filii Amazona i ich zmagania o poprawę swego losu. Praca analizuje bardzo istotne zjawisko społeczne, a co za tym idzie zdecydowanie zasługuje na uwagę odbiorców. Oprawa miękka, klejona. Anna Karczewska