Autor: Darko Cvijetić Oficyna Literacka Noir sur Blanc
Druga na liście pozycja pisarza i poety z Republiki Serbskiej – poprzednio zaprezentowaliśmy „Windę Schindlera” (P. 12/2024). Autor pozostał wierny tematyce wojny domowej na Bałkanach. Obie książki można czytać po sobie – może nawet dobrze tak zrobić; tyle że autor wykonał teraz większą pracę pamięci, operując własnymi wspomnieniami i swojej rodziny. Brat Darko Cvijeticia należał do rekrutów JNA /Armii Jugosłowiańskiej/ w koszarach w Sarajewie, które zostały oblężone. Nie rozpoznamy jednak w przyjętej konwencji typowo autobiograficznej prozy. Trzydzieści dwa minimalistyczne, krótkie rozdziały stoją na pograniczu prozy i poetyckich obrazów. Cvijetić jako prozaik przejawia silną skłonność do metaforyzowania wszystkiego, dzięki temu świat przedstawiony może jest jednak bardziej znośny, bo nie podany aż tak wprost, w sposób – powiedzmy – reportażowy. Cvijetić osiąga za pomocą tego jeszcze jeden cel. Mianowicie, zbliża się przekazem do Conradowskiego z „Jądra ciemności” – zwłaszcza do wersji z adaptacji filmowej Francisa Forda Copolli.
Wojna na Bałkanach – jak każdy konflikt militarny – mimo pewnej bazy faktograficznej jest też potraktowana pretekstowo. Autor wykorzystuje szansę, aby poszukać odpowiedzi na pytanie o genezę zła. Powieść objętościowo nie jest długa, ale wielość punktów widzenia różnych narratorów, których dotknęły konsekwencje wojny w Bośni i Hercegowinie, pozwala na w miarę możliwości pełne spektrum zjawisk, interpretacji. Każdy bohater odbiera wojnę w inny sposób, ponosi inną ofiarę – niekoniecznie tożsamą z tą opisaną rozdział wcześniej lub później. Może być to wynikiem chociażby ról płciowych, uwarunkowań biologicznych oraz wrodzonych instynktów. Dla autora istotna jest również refleksja o tym, co następuje po oficjalnym zawieszeniu broni. Wojna kończy się na papierze, na polu walki, bitwy, ale nie kończy się w głowach, jest obecna także na poziomie wszelkich regulacji skutkujących na przykład emigracją. Cvijetić mocno bije, ale bez tego nie ma dobrej literatury wojennej. Oprawa miękka, klejona.