Autor: Paweł Machcewicz Wydawnictwo Krytyki Politycznej
PZPR w powszechnym odbiorze jawi się raczej jako swego rodzaju monolit ideologiczny, demonstrujący jedność wobec różnej maści przeciwników politycznych. Wiedza na temat różnorodnych frakcji i nurtów w łonie partii ciągle pozostaje obszarem relatywnie mało rozpoznanym i opisanym. Książka Pawła Machcewicza stanowi bardzo ważny krok w stronę zrozumienia złożoności zjawiska, jakim był PRL w różnych jego odsłonach. Grupa, której strukturę i model oddziaływania na społeczeństwo autor rekonstruuje, zyskała charakterystyczną nazwę i dość wyrazistego lidera.
Mieczysław Moczar, komunistyczny minister spraw wewnętrznych, skonsolidował wokół siebie ludzi, określanych już wówczas mianem „partyzantów”. Byli to, jak sama nazwa sugeruje, niegdysiejsi członkowie ugrupowań militarnych aktywnych w okresie II wojny światowej. O ile jednak na ogół zwykło się sądzić, że różnice między kombatantami Armii Ludowej i Armii Krajowej były zasadnicze i niemal nie do pokonania, to w tym wypadku reprezentanci obu ugrupowań znajdowali się w orbicie oddziaływania środowiska Mieczysława Moczara. Spajał ich silny pierwiastek nacjonalizmu, połączony z niechęcią do nadmiernego wpływu ZSRRna nasze sprawy wewnętrzne oraz bardzo mocno akcentowany antysemityzm.
Efektem aktywności tego ruchu były wydarzenia marcowe 1968 roku. Publikacja opiera się na bardzo bogatym materiale źródłowym. Autor analizuje nie tylko środowisko moczarowców, ale także szeroki kontekst, w jakim ono funkcjonowało – powiązania z władzą, relacje z innymi frakcjami w łonie partii, a w końcu także współczesne oddziaływanie tego typu myślenia, obecne w myśli różnych ugrupowań populistycznych. Nie jest to z pewnością lektura dla tych, którzy szukają lekkich opracowań dotyczących historii PRL, bowiem wymaga skupienia i pewnego wysiłku. Niemniej jest to pozycja obowiązkowa dla tych, którzy są zainteresowani historią najnowszą Polski oraz wpływem wypracowanych wówczas idei na współczesność. Oprawa twarda, szyta. Anna Karczewska