Ośrodek KARTA

Wilno to miasto o bogatej tradycji i kulturze. Okres największej świetności przeżywało niewątpliwie setki lat temu, za czasów Wielkiego Księstwa Litewskiego, którego było stolicą. W okresie I Rzeczypospolitej powstał tam jeden z najstarszych polskich uniwersytetów założony przez króla Stefana Batorego. Do dziś polskie tropy są tam mocno obecne w architekturze i sztuce, a ponadto w samym mieście żyje kilkanaście procent osób przyznających się do polskich korzeni.

Przyjmuje się, że na Wileńszczyźnie ten wskaźnik jest zresztą kilkukrotnie wyższy. Niemniej Wilno to miasto wielu kultur. Na przestrzeni minionych lat swój ślad, poza Litwinami i Polakami pozostawili tam także Żydzi, Rosjanie i Niemcy. Najnowsza publikacja Ośrodka Karta dotyczy okresu, kiedy splotły się losy wszystkich wymienionych grup etnicznych. W 1915 r. na skutek dynamicznie zmieniających się okoliczności będących efektem walk na froncie I wojny światowej, Wilno – dotychczas będące jednym z ważniejszych miast zaboru rosyjskiego – przechodzi w obszar oddziaływania władzy niemieckiej. Momenty graniczne są zazwyczaj trudne w życiu jednostki i społeczności.

Nie inaczej jest w tym wypadku. Reprezentanci wszystkich grup zamieszkujących do tej pory w Wilnie stają przed wieloma dylematami i zmagają się z charakterystyczną dla tego typu sytuacji niepewnością. Część z nich z obawy o niejasną przyszłość pod nową władzą poddaje się ewakuacji. Część pozostaje na miejscu z nadzieją na nowe otwarcie i dobre relacje z najeźdźcami, którzy mają przecież status przedstawicieli nacji o wysoko rozwiniętej kulturze. Kiedy Niemcy wchodzą do miasta wszystkie te kwestie zostają poddane weryfikacji z rzeczywistością. Album wydany przez Ośrodek Karta dokumentuje niemal każdy dzień wymienionego w tytule roku, posiłkując się przy tym fragmentami wspomnień Polaków, Litwinów, Żydów i Rosjan śledzących te wydarzenia na żywo. Integralną częścią publikacji jest bogata warstwa ikonograficzna uzupełniająca tekst. Dla zainteresowanych historią XX wieku. Polecam. Oprawa twarda, szyta.