Autorka: Tatiana Vasilevna Cernavina                        Wydawca: Ośrodek Karta, Centrum Mieroszewskiego

„Tylko obywatele sowieccy wiedzą, co to znaczy czekać na aresztowanie, więzienie i prawie pewną śmierć, kiedy nie jest się niczemu winnym”. Ten cytat, pochodzący z książki Tatiany Czernawiny, dobrze oddaje sytuację, która stała się udziałem milionów obywateli Związku Radzieckiego uznanych za wrogów systemu. Kilka miesięcy temu „Karta” opublikowała wspomnienia Wiktora Czernawina, biologa skazanego w 1930 r. na łagry za rzekomy sabotaż w przedsiębiorstwie przetwórstwa rybnego. Teraz dzięki wydawnictwu otrzymujemy pamiętnik jego żony, dotyczący tego samego okresu. To unikatowa możliwość przeanalizowania tej historii niejako w lustrzanym odbiciu albo też z perspektywy równoległej, bowiem autorka wprawdzie nie podzieliła z mężem losu łagierniczki, ale doświadczyła aresztowania i rozmaitych represji, wynikających z faktu bycia- jak sama pisze – „żoną szkodnika”. Jej sytuacji nie poprawiało również inteligenckie pochodzenie. Jej rodzice i siostra byli cenionymi badaczami, a ona sama pracownikiem naukowym Ermitażu.

Jak dowodzi historia, przynależność do inteligencji sama w sobie dziwnym trafemzawsze była problemem w systemach autorytarnych. Czernawina opisuje życie swojej rodziny począwszy od narodzin syna w momencie rozprzestrzeniania się rewolucji, trudne lata niedostatku i narastania napięcia następujące po tym radosnym dla niej wydarzeniu, okres represji i wszechogarniającego absurdu z początku lat 30-tych, aresztowanie męża, potem aresztowanie jej samej w 1931 r., a w końcu ucieczkę całej rodziny do Finlandii latem 1932 r. Ta opowieść nie tylko dokumentuje funkcjonowanie jednostki w systemie bolszewickiego terroru, ale także wpisuje się w nurt herstorii, procesu odzyskiwania pamięci o kobietach, będących świadkami przemian w takim samym stopniu jak męska część naszej populacji. Lektura ze wszech miar wartościowa i zasługująca na popularyzację. Polecam. Oprawa miękka, szyta. Anna Karczewska