Autor: Robert Service Wydawnictwo Prószyński i S-ka
Lew Dawidowicz Trocki, a w zasadzie Lew Dawidowicz Bronstein to niewątpliwie postać legendarna w historii rozwoju myśli rewolucyjnej. Za życia miał zarówno wielu zagorzałych zwolenników, jak i zdecydowanych przeciwników. Dziś również pozostaje inspiracją dla niestrudzonych i niezniechęconych kompromitującą realizacją idei komunistycznych antykapitalistów. Być może nie stałoby się tak, gdyby nasz bohater nie zginął w 1940 r., skrytobójczo unicestwiony przez agenta NKWD wysłanego przez Stalina, co oczywiście samo w sobie nie jest żadnym novum, bo liderzy rewolucji – jak uczy nas historia – zazwyczaj nie umierają śmiercią naturalną, ale dodało to legendzie Trockiego niemal męczeńskiego rysu.
Robert Service zaproponował nam imponującej objętości biografię tego ideologa komunizmu, w której stara się obiektywnie przedstawić jego dokonania i cechy osobowości. Jest to tym bardziej ważne, że istniejące dotychczas prace wywodziły się raczej z nurtu historyków marksistowskich, więc były dalekie od bezstronności. Trocki w pisarskim obiektywie jawi się jako postać pełna kontrastów. Próżny młodzieniec, a potem dojrzały mężczyzna był równocześnie autentycznie zaangażowany w ideę rewolucji, która miała poprawić byt ludzi pracy na całym świecie.
Dość niefrasobliwie traktujący zakochane w nim kobiety, własne dzieci czy swoich rodziców, był też Trocki człowiekiem niezwykle poważnie podchodzącym do własnej pracy literackiej czy dziennikarskiej i na tym polu po dziś dzień jest doceniany, nawet jeśli ta działalność miała w istocie charakter w dużej mierze propagandowy. Jego wielbiciele dowodzą, że gdyby to on zamiast Stalina swego czasu przejął władzę w partii, losy rewolucji potoczyłyby się łagodniej. Przeciwnicy – a wraz nimi autor biografii – twierdzą, że byłby co najmniej tak samo krwawym dyktatorem, jak Stalin, czego ilustracją są jego poczynania w latach 1917-1922. Opracowanie ponad wszelką wątpliwość godne uwagi. Oprawa twarda, szyta. Anna Karczewska