Autorzy: Dorota i Dariusz Grochalowie
Wydawnictwo: Ew-Pol Bis Paweł Uzarowicz

Nowa książka Doroty i Dariusza Grochalów upamiętnia wyczyn pierwszego Polaka i Europejczyka, Jerzego Jelińskiego, który w 1926 roku podjął wyzwanie wyprawy samochodowej dookoła świata.

W 2018 roku autorzy opublikowali poświęcony jego brawurowej eskapadzie tomik przeznaczony dla młodszej publiczności czytelniczej („W dwa lata dookoła świata” p. 22/18). Tym razem w ręce dorosłych odbiorców oddają reportaż historyczny bogaty w cytowany materiał źródłowy i ilustracyjny. Autorzy korzystali z kroniki wyprawy, zbiorów Archiwum Jerzego Jeleńskiego (są już zdygitalizowane i dostępne na http://archiwumharcerskie.pl), książki Władysława Umińskiego „Pod polską flagą samochodem naokoło świata” (wyd. 1929, 1946) oraz artykułów prasowych polskich i światowych. Efektem ich pracy jest wciągający, obrazowy reportaż ukazujący ekspedycję Jelińskiego nie tylko jako rekord do pobicia, ale ciekawy społeczno-obyczajowy obraz świata między dwiema wielkimi wojnami. Oznakowany symbolami wyprawy automobil przekroczył granice Czechosłowacji, Austrii, Węgier, Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców, Włoch, Tunezji, Algierii i Maroka. Po przeprawie przez Ocean i zmianie zniszczonego samochodu na nowy trasa wiodła przez Stany Zjednoczone, Japonię, Egipt, Francję, Belgię i Niemcy.

Początkowa, czteroosobowa wyprawa pod sztandarem ZHP jako „Ekspedycja Harcerzy Polskich Fordem Naokoło Świata”, u progu Nowego Świata stała się wyczynem jednego śmiałka. Pierwszy uczestnik odpadł w Rzymie, zdemaskowany i zdyskwalifikowany za niehonorowe poczynania. Kolejny zrezygnował w Algierii. Najlepszy kompan Jerzego Jelińskiego, Eugeniusz Smosarski z którym dotarł do wybrzeży Ameryki i prawdopodobnie ukończyłby wyprawę, został niestety przepisami sanitarnymi USA, zmuszony do powrotu do kraju.

Uczestników ekspedycji podejmowali najwięksi ówczesnego świata polityki i kultury. Spotkanie z marszałkiem Józefem Piłsudskim i prezydentem Ignacym Mościckim i ich poparcie dla wyzwania ułatwiło biurokratyczną i finansową kwestię ekspedycji. Wpisy w księdze wyprawy dokumentują wizyty między innymi u: Tomáša Masaryka, prezydenta Austrii Michael Hainisch, admirała Miklósa Horthyego, premiera Włoch Benito Mussoliniego, Papieża Piusa XI, prezydenta Stanów Zjednoczonych Johna Calvina Coolidge Jr., japońskiego ministra i premiera barona Shimpei Goto, premiera Francji Gastona Doumergue, króla Belgii Albert I Koburga…
Spotkania te przebiegały w rozmaitej atmosferze od familiarnej po sztuczną i bardzo formalną a pamiątki po nich, jak np. fotografia z Benito Mussolinim, ratowały w krytycznych sytuacjach. Podporą w nierzadko ekstremalnych warunkach i kłopotach finansowych były lokalne automobilkluby, organizacje skautowskie i polonusi.

Tom wieńczy wywiad z wnukiem Jerzego Jelińskiego, Markiem Szukalskim pasjonatem motoryzacji, który… odnalazł samochód wyprawowy dziadka. Wiekowy buick powrócił do rąk spadkobierców niejako kontynuując tradycję podróżniczą bo w dokumentach samochodu odnotowano jego sprzedaż na antypody – kupił go Australijczyk, Nowozelandczyk, Holender, Niemiec a wreszcie po raz drugi Polak.
Zachęcam do lektury i poznania nietuzinkowej osoby Jerzego Jelińskiego.
Książka jest bogato ilustrowana, zawiera kalendarium wyprawy, mapy, bibliografię z podziałem na źródła i indeks nazwisk.

Wydanie w twardej oprawie, szyte. Widoczna dbałość o jakość edycji.

Fragment publikacji:https://www.jakobstaf.pl/wydawnictwa/ekspedycja-automobilem-dookola-swiata