Autor: Karol Czejarek
Wydawnictwo: ASPRA-JR
Niecodzienna pozycja w dorobku autora, którego znamy przede wszystkim z dokonań translatorskich i badań naukowych w dziedzinie literaturoznawstwa. Karol Czejarek znał bohaterkę książki, wszak do niego zaadresowano pisane przez Bronisławę Wilimowską „Listy do przyjaciela”. Jak ważna była ich relacja widać w publikacji, stanowiącej czułą opowieść o wybitnej malarce, ale też wyjątkowym człowieku, kobiecie odważnej, uczestniczce Powstania Warszawskiego (pseudonim: Bronka) a także o artystce kochającej sztukę i ludzi.
Nie kłamie widoczny na okładce podtytuł – życie Bronisławy Wilimowskiej jest barwne, a jeszcze barwniejsze są jej dokonania artystyczne. Pejzaże, kwiaty, portrety i wojna to wielkie tematy, wokół których krąży wyobraźnia malarki. Karol Czejarek podejmuje próbę całościowego ujęcia jej dzieł, zastanawia się, co ukształtowało ją jako twórczynię, kobietę, Polkę i nie czyni tego – nie mogłoby być inaczej – w oderwaniu od biografii. Znamienite pochodzenie kobiety, wykształcenie i wpływ najbliższego otoczenia, miejsca (Warszawa, Paryż) i ludzie (ojczym, matka Stano Gaï, mężowie: Stanisław Wilimowski i Olgierd Szlekys), czas (II wojna światowa, Powstanie Warszawskie) to kamienie milowe opowieści. Warto zwrócić uwagę przede wszystkim na fragmenty tekstu poświęcone Stano – postaci na wskroś przesiąkniętej artyzmem, fascynującej w każdym calu, cenionej przez każdego, z kim miała kontakt, uwielbianej przez córkę. Właśnie po matce Bronisława dziedziczy talent, po pierwszym mężu otrzymuje w spadku inspirację dla wojennych tematów twórczości, po Gruzji, gdzie sięgają jej korzenie, ciepłą, brązowo-złotą kolorystykę obrazów a po Polsce szare tony palety, chłodne akcenty i pejzaże miast, głównie ukochanej Warszawy. Spojrzenie na cały dorobek Wilimowskiej, o które pokusił się autor publikacji (tu znamienny cytat: „To bezsprzecznie najtrudniejszy rozdział, jakiego w tym momencie się podejmuję. I zacznę go słowami: Bronia była wielką osobowością.” – s. 289), pokazuje, że niesłusznie przez lata klasyfikowano ją jedynie jako malarkę wojenną. „Miłość do wojska jest wyrazem mojej dozgonnej miłości do Stacha” (s. 55) – powie artystka, podsumowując obszar działań z etykietą: militaria. Patriotyzm Broni to nie tylko obrazy bitewne, to także widoki gór, wsi i małych miasteczek, oddane pędzlem piękno polskiej przyrody, reprezentowanie kraju na licznych międzynarodowych wystawach dzieł sztuki a poza malowaniem – to czynny udział w walce podczas Powstania w stolicy, batalion „Kryska”, później odbudowa kraju po wojennej pożodze.
Wilimowska podczas okupacji traci prawą rękę – co gorszego może spotkać malarkę? Biografia Broni pokazuje jednak, że prawdziwa sztuka rodzi się w głowie – nasza bohaterka nadal tworzy i z powodzeniem rozwija swój warsztat. Trzeba przyznać, że czytelnik biorąc do rąk książkę Karola Czejarka ma niebywałą okazję i rzeczywistą szansę poznać a nawet pokochać dzieła tytułowej bohaterki. Publikacja jest ładnie wydana, bogato ilustrowana, ukazuje pełny wachlarz tematyczny twórczości, wszystkie techniki malarskie: oleje, gwasze i akwarele. Cenne są także autobiograficzne partie tekstu, spisane ręką Wilimowskiej fragmenty pamiętnika, refleksja Artystki o swojej wystawie w Moskwie w roku 1984 (s. 309-311) czy stanowiące końcowe rozdziały tzw. zapiski „na papierze”. Podobno szczęście to jedyna maksyma, która się mnoży, kiedy się ją dzieli. Myślę, że podobnie jest z pamięcią – zatem dzielmy wspomnienia o ludziach wyjątkowych, takich jak bohaterka tej opowieści, niech dotrą do jak największej liczby ludzkich serc. Bardzo polecam. Oprawa twarda i szyta.