Autor: Emil Marat                                                    Wydawnictwo Czarne

Roman Bratny to postać prawdopodobnie mało obecna w wyobraźni współczesnych czytelników, podczas gdy w okresie PRL-u był pisarzem bardzo wpływowym, a jego książki osiągały nakłady, o jakich dzisiejsi twórcy mogliby tylko marzyć. Jeśli o nim pamiętamy, to na ogół w kontekście najbardziej znanej książki – „Kolumbowie. Rocznik 20”, wydanej po raz pierwszy w 1957 roku i zekranizowanej przez Janusza Morgensterna nieco później.

Być może zresztą dla pamięci pisarza lepiej, że istnieje w świadomości odbiorców jako autor powieści o młodych, odważnych, oddanych sprawie uczestnikach powstania warszawskiego, a nie jako autor „Roku w trumnie”, wydanego w latach 80-tych paszkwilu na działaczy opozycji z tamtego okresu, co czytelników wprawiło w stan konsternacji, a samego autora oplotło niesławą na wiele lat. Choć zapewne sam Bratny swoje wybory ideowe uznałby za naturalną konsekwencję doświadczenia, którego był uczestnikiem czyli powstania warszawskiego. W jego perspektywie on i inni młodzi powstańcy byli bowiem Kolumbami w takim sensie, ze odkryli nowy, nieznany świat, ale w jego najgorszej, najtragiczniejszej, najbardziej niszczącej człowieka odsłonie. Po takiej traumie można było albo zapaść w letarg na resztę życia, albo pozostać konsekwentnie nieufnym wobec wszelkich ideologii, albo też wybrać współpracę z władzą na drodze budowy lepszej rzeczywistości. Bratny wybrał to tę trzecią możliwość.

Oczywiście w tym wyborze było sporo koniunkturalizmu, bo przecież zapewniał on rozmaite profity. Opowieść o pisarzu to także zapis jego relacji rodzinnych, związków z kobietami i przyjaźni. Biografia Romana Bratnego to fascynująca historia intrygującego człowieka o życiorysie wielokrotnie przełamanym. Emil Marat potrafił wydobyć z niej to, co najbardziej symptomatyczne nie tylko z perspektywy indywidualnej, ale również to, co było typowe dla sytuacji polskich inteligentów minionego stulecia. Polecam. Oprawa twarda, szyta. Anna Karczewska