Autor: Peter Pomerantsev
Wydawnictwo: Krytyka Polityczna

Brytyjski dziennikarz i wykładowca Peter Pomerantsev, autor takich wydanych w Polsce książek jak „Jądro dziwności. Nowa Rosja” i „To nie jest propaganda. Przygody na wojnie z rzeczywistością”, tym razem stworzył znakomity reportaż historyczny. Poświęcił go wyjątkowej, chociaż niemal zupełnie zapomnianej postaci jaką bez wątpienia jest Sefton Delmer.

Delmer, czyli tytułowy „Propagandysta, który przechytrzył Hitlera” był człowiekiem, który wypowiedział wojnę hitlerowskiej machinie stworzonej przez Josepha Goebbelsa, do dziś powszechnie uznawanej za wzorzec z Sèvres propagandy. Ten utalentowany dziennikarz bardzo szybko zrozumiał, że wojny informacyjnej być może nie da się zwyciężyć stosując wyłącznie etyczne metody, a zatem posługując się prawdziwymi informacjami i rzetelnym dziennikarstwem. Zamiast tego hitlerowską propagandę postanowił zwalczać bronią, którą posługuje się ona sama – kłamstwem, manipulacjami i wykrzywianiem rzeczywistości. Na falach radia emitował bardzo popularną w czasie drugiej wony światowej audycję, w której wykreował postaci krytykujące machinę hitlerowską z pozycji jeszcze bardziej nacjonalistycznych. Choć audycja ta okazała się bronią o największej sile rażenia, działalność Delmera wcale się do niej nie ograniczała – mężczyzna próbował także wielu innych dróg, aby dotrzeć do Niemców i podstępem osłabić nazistowską machinę wojenną.

Już w zarysie fascynująca historia, prawda? A w książce Pomerantseva wypada ona tym bardziej fascynująco, że autor ani na chwilę nie zapomina o moralnej szarości, która za tym wszystkim stała. Owszem, Delmer chciał osłabić nazistów, co z pewnością zaliczyć trzeba w poczet dobrych motywacji, bynajmniej nie był on jednak postacią nieskazitelną. Pomerantsev przedstawia Delmera jako pełnego pychy cynika, który wcale nie czuł się bohaterem. Autor nie rozstrzyga też pytania o to, czy posługiwanie się kłamstwem do zwalczania kłamstwa możemy w ogóle oceniać moralnie pozytywnie. Bo czy przypadkiem to nie ludzie tacy jak Sefton Delmer podłożyli ogień pod toczące się dziś wojny informacyjne, pośród których wszyscy jesteśmy zagubieni?

No właśnie – współczesne wojny informacyjne. Być może największą zaletą „Propagandysty, który przechytrzył Hitlera” jest to, że nie jest to „zaledwie” świetna publikacja historyczna. Pomerantsev wprost odsyła nas bowiem do współczesności i każe się zastanowić, czy przypadkiem metody wypracowane przez Delmera nie mogłyby okazać się skuteczne także dziś, w epoce postprawdy, w której napędzane algorytmami fałszywe informacje rozprzestrzeniają się z prędkością światła. To oczywiście pytanie jak najbardziej zasadne i choć sam autor na nie nie odpowiada, to próba samodzielnej odpowiedzi z pewnością mogłaby nas zaprowadzić do ciekawych wniosków. Wyjątkowo interesująca książka – bardzo polecam ją jako zakup biblioteczny. Oprawa miękka, klejona.