Autorzy: Emil Marat, Michał Wójcik
Wydawnictwo: Agora

Wywiad rzeka z Tomaszem Szarotą, polskim historykiem, pisarzem i publicystą, autorem wielu dociekliwych i odważnych publikacji na temat II wojny światowej (m. in. „U progu Zagłady” P. 21/00), za swoją działalność odznaczonym Krzyżem Komandorskim i Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Badacz opowiada w książce o swoich przodkach, a trzeba przyznać, że pochodzi z wyróżniającej się inteligenckiej rodziny, wspomina dzieciństwo i młodość, studia i meandry naukowej kariery – wszystko przypada na wyjątkowy i trudny czas nie tylko z historycznego punktu widzenia, także z obyczajowego, który tu oznacza codzienne życie zwykłych ludzi w PRL. Autobiograficzna narracja koncentruje się na przełomowych momentach życia i postaciach, które odegrały w nim z różnych powodów znaczącą rolę (pojawia się m. in. postać Władysława Bartoszewskiego, Ireny Sendlerowej, Wacława Micuty, Krystyny Kersten, Tadeusza Manteuffla, Kazimierza Leskiego czy Stefana Kieniewicza).

Nie mniej ciekawe od biografii są dokonania historyka, prowadzone przez niego badania i płynące z nich refleksje. Publikacja przynosi obraz stosunków polsko-niemieckich i polsko-żydowskich z przeszłości i taki, jakim jest dziś, widziany okiem doświadczonego historyka komparatysty. Tomasz Szarota opowiada o pojednaniu i wybaczaniu (nie mylić z zapominaniem) win. Istnieją do tego najlepsze warunki oraz legitymacja, ponieważ w pewnym sensie w kontekście pochodzenia przodków, ale też ich losów czy dorastania w kulturze Szarota ma polsko-żydowsko-niemieckie korzenie, ponadto obszerną wiedzę na temat tego, co łączy i dzieli trzy wymienione narody (zabory, zbrodnie popełniane w czasie II wojny światowej, pogromy czy powojenne przymusowe przesiedlenia). Książka dotyka także zagadnienia stereotypów narodowych. Czytelnik znajdzie tu coś i o cierpiętnictwie, rozpamiętywaniu win, bohaterstwie, narodowej megalomanii, i o czarnych kartach polskiej historii, o których niełatwo rozmawiać nawet po wielu latach. Pamięć, niepamięć i zapominanie to kluczowe kategorie myślowe Tomasza Szaroty. Wyraźnie dostrzegają to autorzy publikacji, zadając naprawdę dobre pytania, co w połączeniu z ciekawym rozmówcą daje momentami efekt spektakularny. Książkę gorąco polecam zainteresowanym polską historią XX wieku, może też zaciekawić czytelników szukających informacji o Holokauście lub akowskim podziemiu. Oprawa miękka, klejona.