Archiwum kategorii: LITERATURA FAKTU

Stany podzielone Ameryki


Autor: Łukasz Pawłowski
Wydawnictwo: Znak

 

 

Książka doktora socjologii, który publikował m.in. w „Polityce”, „Gazecie Wyborczej”, „Tygodniku Powszechnym” i „Kulturze Liberalnej”, a od 2020 roku jest współprowadzącym „Podkast amerykański”, to studium współczesnego, podzielonego społeczeństwa amerykańskiego.

Tym, co najbardziej dzieli Amerykanów, jest polityka. Obecnie głosujący na Republikanów i Demokratów tworzą dwa obozy, które nie chcą się komunikować ze sobą, utwierdzają się coraz mocniej w swoich poglądach, a na drugą stronę patrzą z nieskrywaną wrogością. Autor w ciekawy sposób opisuje, zarówno na tle historycznym, jak i społecznym, procesy, które doprowadziły do skrajnej polaryzacji wśród Amerykanów. Linia podziału wyznaczana przez polityczne poglądy rozciąga się również na inne aspekty życia: wiarę w Boga, dopuszczalność aborcji, stosunek do bogactwa i ubóstwa, podejście do wolności mediów.

Polaryzacja społeczeństwa jest skutkiem wielu problemów trapiących Amerykanów. Pawłowski wnikliwie przedstawia między innymi zagadnienia związane z prawem do posiadania i używania broni w obronie własnej oraz uzależnieniem ogromnej liczby Amerykanów od opioidów.

Dobrze napisana, przenikliwa diagnoza polityczno-społeczna Stanów Zjednoczonych, warta przeczytania w kontekście procesów polaryzacyjnych obserwowanych w polskim społeczeństwie. Książka zawiera przypisy końcowe. Okładka miękka, klejona. Polecam.

Stulecie nomadów

Autor: Gaia Vince
Wydawnictwo Krytyki Politycznej
Warszawa 2024

Książka wydana w ramach serii Impact Books, w której ukazują się tłumaczenia ciekawych publikacji, dotyczących biznesu, geopolityki czy kultury. „Stulecie nomadów” dotyka tematu migracji klimatycznych, które coraz częściej obserwujemy na arenie międzynarodowej. Autorka ostrzega, że jeśli zjawisko będzie przybierać na sile, a wszystko wskazuje na to, że tak właśnie się wydarzy, ludzkość stanie w obliczu poważnego zagrożenia cywilizacyjnego. Wszak ci, którzy uciekają ze swoich domów zniszczonych przez zmiany klimatyczne, nie mają wyboru, muszą gdzieś odnaleźć schronienie mimo przeludnienia i wszystkich związanych z nim trudności.

Globalne ocieplenie nie każdemu jeszcze przypieka pięty, najbardziej daje się we znaki mieszkańcom południowej półkuli – dziennikarka alarmuje, że w niektórych jej częściach po prostu nie da się już żyć. Perspektywa kilku najbliższych dekad jawi się jako dość zatrważająca, bowiem według badaczki tyle mniej więcej czasu pozostaje, by zapobiec globalnej katastrofie. Czytelnicy, którym wydaje się, że problem ich nie dotyczy, nie zasną spokojnie po lekturze książki. Badaczka przekonuje, że jedynie solidarność ocali ludzki gatunek, a ewentualne próby odgrodzenia się bardziej uprzywilejowanych przedstawicieli bogatego świata od biednych przesiedleńców wywołają chaos i brutalne wojny. Czy mamy tu do czynienia z próbą straszenia? Odpowiedź zawierają słowa autorki: „Ostrzegam: nie jest dobrze. Czytelnicy nie powinni jednak tracić ducha, ponieważ chcę też pokazać, że rozwiązania znajdują się w zasięgu ręki” (s. 14). Znajdziemy je na kartach publikacji, a wraz z nimi omówienie zagadnień związanych z innowacjami technologicznymi, polityką, światopoglądowymi sporami, zjawiskami społecznymi czy popularnymi ideologiami. Kolejne rozdziały przynoszą bardzo dokładne opisy poszczególnych odsłon kryzysu klimatycznego, wyjaśniają ich wpływ na nas i znaczenie dla świata. Wyraźnie widać imponującą wiedzę i ekologiczną świadomość autorki. Warto docenić jej starania, by wiedzę tę przekazać w przystępny dla odbiorcy sposób.
Chciałoby się powiedzieć: jeżeli ta książka nie otworzy ludziom oczu, to co innego może to zrobić? Jednak, żeby tak się stało, musi ona najpierw trafić w ręce czytelników. Polecam i nawiązując do słów pewnej piosenki: życzę sobie tego i wam. Zachęcam również do zerknięcia na zamieszczoną na końcu listę lektur dla nienasyconych tematem. Oprawa miękka, klejona.

Czytaj dalej →

My, skrajnie otyli

Autorka: Magdalena Gajda
Wydawnictwo: RM
Warszawa 2024

Reportaż o Polakach chorych na otyłość skrajnie olbrzymią, opublikowany w serii „Bez fikcji”, która od niedawna ukazuje się w Wydawnictwie RM. Autorka – dziennikarka, walcząca o prawa osób dotkniętych tytułową chorobą – zna temat książki od podszewki, ponieważ sama od dzieciństwa zmaga się z otyłością, przechodzi wszystkie dostępne metody leczenia, w tym dwie operacje bariatryczne. Walka, którą toczy zarówno reportażystka, jak i bohaterowie publikacji jest niezwykle trudna, pełna bólu i upokorzenia, a odbywa się w ciszy i osamotnieniu. Chorzy na otyłość skrajnie olbrzymią tworzą jedną z najbardziej ukrytych, tajemniczych i wykluczonych grup społecznych. Nie wiemy ile takich osób żyje w naszym kraju, a oni sami robią wszystko, by zniknąć z oczu otoczenia w obawie przed stygmatyzacją i wyśmiewaniem.

Czytelnik odnajdzie w książce poruszające historie osób, którym waga z różnych powodów wymyka się spod kontroli. Autorka z empatią słucha i opowiada o trudach życia z bagażem dwustu- czy trzystu nadprogramowych kilogramów. Obok relacji bohaterów reportażu, pojawiają się wywiady ze specjalistami wielu dziedzin związanych z leczeniem otyłości, w tym chirurgów bariatrów, pielęgniarek, dietetyków, psychologów czy działaczy i pracowników ośrodków społecznych, ratowników medycznych, ale także członków rodzin, bez których niejednokrotnie osoby otyłe nie są w stanie funkcjonować. Wszyscy rozmówcy zmagają się z wieloma trudnościami w niesieniu skutecznej pomocy chorym, od braku odpowiedniego sprzętu medycznego, przez niewystarczający dostęp do wiedzy, małą ilość ośrodków leczenia po bariery utrudniające pacjentom dotarcie do kompetentnych lekarzy, własne lęki osób skrajnie otyłych, ich słabości czy bezradność w obliczu kumulacji schorzeń oraz cierpienie i wstyd. Reportaż odsłania zupełnie nieznany świat ludzi żyjących wśród nas, choć przez nas niezauważanych, a jeżeli już, to traktowanych niesprawiedliwie z irytacją lub agresją i surową krytyką. Książka zwraca uwagę na coraz większą skalę zjawiska, uwrażliwia na nie i pomaga zrozumieć, może również wesprzeć w walce o własne zdrowie. Bardzo polecam, oprawa miękka, klejona.

Czytaj dalej →

Miasto dzieci świata

Autorka: Beata Chomątowska
Wydawnictwo: Czarne
Wołowiec 2024

Historia jednego z najbardziej znanych, polskich uzdrowisk dla dzieci. Rabka-Zdrój to miejsce, do którego wysyła się najmłodszych pacjentów, cierpiących na choroby płuc a przede wszystkim gruźlicę. Tu, w sprzyjającym klimacie, w pobliżu leczniczych źródeł dziatwa dochodzi do zdrowia (przynajmniej w założeniu) a umiejscowiony w okolicznych willach i państwowych budynkach zespół sanatoriów tworzy tytułowe miasto dzieci. Oficjalny tytuł przyznaje Rabce wspólnie kapituła Orderu Uśmiechu, UNESCO i wojewoda nowosądecki. Kurort przeżywa swój najlepszy okres w dwudziestoleciu międzywojennym, dzięki działaniom rodziny Kadenów, którzy rozsławiają sanatorium na cały kraj, czyniąc z niego miejsce modne i elitarne. II wojna światowa kładzie temu kres, a przemiany społeczno-obyczajowe, które wówczas zachodzą będą jeszcze długo oddziaływać na Podhale, na życie tutejszych mieszkańców oraz przybywających tu gości.

Dziennikarka ukazuje w reportażu dwie strony kultowego uzdrowiska – tą dobrą, kojarzącą się z sielanką i wypoczynkiem, miłą scenerią, zabawą i dziecięcymi teatrzykami, a także tą drugą – złą, przechowaną jedynie w pamięci kuracjuszy. Rabka ma być rajem dla dzieci, lecz dla niektórych z nich staje się koszmarem. Wspomnienia byłych pacjentów, uczestników zdrowotnych kolonii obfitują w przykłady przemocy, strachu, przedmiotowego traktowania czy braku empatii. Nagminnie pojawia się w nich zimno, głód, dziecięcy płacz oraz krzyk. Przeżyta w sanatorium trauma pozostaje na całe życie. Wstrząsająca książka Beaty Chomątowskiej ukazuje karygodny stosunek dorosłych do dzieci, które nie mają żadnych praw. Historia wcale nie tak odległa może zrobić na czytelniku duże wrażenie. Warto zwrócić uwagę na żydowski kontekst opowieści. Książkę można śmiało traktować jako wiarygodne źródło historyczne. Przedstawiona na jej kartach przeszłość jest bardzo dobrze udokumentowana. Autorka przeprowadza rzetelny research sięgający do czasów XIX-wiecznej galicyjskiej wsi, posiłkuje się relacjami, dokumentami i artykułami zebranymi z wielu czasopism. Polecam. Oprawa twarda, szyta, na końcu przypisy i obszerna bibliografia.

Czytaj dalej →

Nadbagaż

Autor: Michał Rusinek
Wydawnictwo Znak

Zbiór felietonów autorstwa Michała Rusinka – wykładowcy literaturoznawstwa na UJ, wieloletniego sekretarza Wisławy Szymborskiej, a po jej śmierci prezesa Fundacji jej imienia. Ostatnio na liście „Sennik dla dzieci” (P. 5/2023).

Felietony zebrane w książce to pełne humoru i ironii wspomnienia z podróży. Autor zabiera czytelnika w podróż np. z Krakowa do Warszawy, a nawet nad Niagarę lub do Londynu. W jego opowieściach znajdziemy ważne nazwiska ludzi kultury, np. Wisławy Szymborskiej lub Jerzego Bralczyka. Rusinek jako świetny obserwator przytacza sytuacje, które spotkały go na lotniskach, w pociągach, taksówkach. Opisuje zasłyszane tam rozmowy w barwny i zabawny sposób.

Felietony mają lekką formę, przypominają anegdotyczną opowiastkę, którą można usłyszeć od dobrego znajomego na lotnisku. Są także krótkie, zwięzłe i śmieszne. Dlatego właśnie ta książka w sam raz sprawdzi się w podróży, może być tytułowym „nadbagażem”, który umili czekanie na pociąg czy samolot. Felietony napisane są lekkim stylem, da się wyczuć w nich erudycję i kulturę autora. W treść wpleciono kolaż zdjęć z ciekawymi komentarzami. Bardzo polecam. Oprawa twarda, szyta.

Ja, piszący o tym…

Autor: Michał Więcko
Wydawnictwo: Ośrodek Karta
Warszawa 2024

Bardzo ładnie wydana przez Ośrodek Karta kronika białostockiej wsi Pomygacze. Opowieść spisana w dziewiętnastu zeszytach ręką kronikarza sięga aż do XIV wieku. Trzeba przyznać, że zapiski prowadzi postać nietuzinkowa: chłop – filozof, społecznik, który może pochwalić się Krzyżem Kawalerskim Odrodzenia Polski. Michał Więcko przez całe swoje życie pełni pięćdziesiąt funkcji społecznych, ma siedemdziesiąt legitymacji, w Pomygaczach spędza czasy dzieciństwa, młodości i dojrzałości – tu się rodzi, pracuje, zakłada rodzinę, starzeje i tu umiera, tu zabiega o upamiętnienie miejscowej historii oraz ludzi. Sąsiedzi często szukają u niego pomocy, na jego domu widnieje tabliczka „Terenowy Opiekun Społeczny”, co zobowiązuje go do gaszenia rodzinnych sporów, wspierania osób samotnych czy dyscyplinowania lokalnych rozrabiaków. Michał Więcko to przykład człowieka, któremu zależy na tym, by świat wokół niego czynić coraz lepszym, bez względu na trud i bez oglądania się na korzyść materialną.

Co czytelnik odnajdzie wewnątrz publikacji? – barwną i żywą opowieść, w której pierwsze skrzypce gra codzienne życie zwykłych ludzi, zmagających się z trudnymi warunkami pomygaskich chłopów, ich bogaty świat ludowych wierzeń, tradycji i lokalnych przesądów, zabobony, czary, obyczaje i gwarę, ale też wojenne zawieruchy, które rzucają naszego kronikarza w różne strony kraju oraz nową, powojenną rzeczywistość. Publikacja stanowi wyjątkowo wdzięczne i cenne źródło wiedzy o regionie, ale też o realiach polskiej wsi z XX wieku, zarówno o jej przemianach, jak i o dziedzictwie, które warto przechować dla kolejnych pokoleń. „Ja, piszący o tym…” to – jak słusznie sugeruje tytuł – także portret narratora, ciekawego świata gawędziarza, który przez własne myśli i uczucia, poprzez autobiograficzne doświadczenie filtruje opisywaną rzeczywistość. Michał Więcko nie poprzestaje na formie pamiętnikarskiej czy suchej rejestracji faktów, opowiada prostym językiem z humorem i swadą, lecz (co warte podkreślenia) szuka kontekstów poszerzających jego kronikę, zwiększających jej wartość poznawczą, gwarantujących rzetelność i zgodność faktograficzną. Bardzo polecam każdemu zaczytanie się w tej niecodziennej lekturze. Oprawa twarda, szyta.

Czytaj dalej →

Zawieszeni

Autor: Szymon J. Wróbel
Wydawnictwo: Sine Qua Non
Kraków 2024

Poruszający reportaż o ludziach zaginionych i tych, którzy ich szukają. Dziennikarz opisuje kilka wybranych przez siebie przypadków zaginięć, wśród nich znajdują się zarówno świeże sprawy, jak i wydarzenia sprzed wielu lat. Niektóre z tychże spraw zostają rozwiązane i choć częściej znajduje się ciało niż człowiek, to i tak lepsza sytuacja od braku wiadomości i nieustannego życia w zawieszeniu. Co istotne, tytuł publikacji odnosi się nie do ofiar czyli osób, o których pewnego dnia słuch ginie bezpowrotnie, raczej chodzi tu o rodziców, rodzeństwo i wszystkich bliskich, którzy szukają przez lata choćby cienia informacji. Niewiedza nie pozwala im zaznać spokoju i pogodzić się z utratą. Nadzieja daje siłę do działania, ale generuje też ból niemożliwy do ukojenia. Autor, opisując poszczególne przypadki zaginięć, prezentuje stanowisko osób poszukujących, ukazuje jak wiele działań są oni w stanie podjąć i jak kreatywni potrafią być w analizowaniu ostatnich godzin sprzed urwania kontaktu z członkiem rodziny. Cenną informacją dla czytelnika są błędy popełniane zarówno przez policję i detektywów, jak i rodzinę ofiary. Wiele ciekawych spostrzeżeń i wiadomości przynoszą rozdziały powstałe na podstawie wywiadów przeprowadzonych z tzw. poszukiwaczami. Dziennikarz przybliża w książce pracę Fundacji Itaka, redaktorów programu „Ktokolwiek widział, ktokolwiek wie”, nurków, grup poszukiwawczo-ratowniczych, funkcjonariuszy z Archiwum X czy psychologów śledczych oraz profilerów wiktymologicznych. Publikacja stanowi cenne źródło wskazówek dla osób, które dotyka zaginięcie kogoś bliskiego, odsłania przed czytelnikiem kulisy bardzo bolesnego doświadczenia, uwrażliwia na sygnały, które płyną z otoczenia, wreszcie przestrzega. Gorąco polecam. Oprawa miękka, klejona.

Czytaj dalej →