Archiwa tagu: Przeglądy na Koszykowej
Łódź. Ziemia wymyślona
Zaśnięcie Anisy. Opowieść o polskich starowierach
Autorka: Katarzyna Roman-Rawska
Wydawnictwo: Czarne
Najnowsza książka ze znanej serii Sulina wydawnictwa Czarne jest dokładnie tym, czym zazwyczaj są publikacje wchodzące w jej skład, a zatem osobistym wywodem z pogranicza reportażu i eseju, dotyczącym jednego geograficzno-duchowego wycinka świata. „Zaśnięcie Anisy” Katarzyny Roman-Rawskiej opowiada o polskich staroobrzędowcach, a zatem jednej z najmniejszych mniejszości religijnych w Polsce.
Autorka ma wszelkie predyspozycje, by opisać świat polskich starowierów, ponieważ dziedziczy ich tradycje po kądzieli. Starowierkami były jej matka, babka, prababki, praprababki i ich rodziny. Jedna z prababek była szeptuchą. W dzieciństwie Roman-Rawska każde wakacje spędzała w Grabowych Grądach w powiecie Augustowskim, wsi niemal całkowicie zamieszkanej przez staroobrzędowców. Poza tym autorka pracuje w Instytucie Slawistyki PAN, jest badaczką i tłumaczką z języków rosyjskiego i białoruskiego.
„Zaśnięcie Anisy” łączy perspektywę osobistą, związaną z ponownym odkrywaniem swoich korzeni, oraz perspektywę badawczą – nastawioną na próbę zrozumienia polskich starowierów i opowiedzenia o nich czytelnikom. Autorka opowiada o tym jak (podobnie jak każda przedstawicielka mniejszości) stopniowo wypierała świadomość swoich korzeni, a także jak wypierała ją jej matka, o wiele bardziej zanurzona w staroobrzędowej religijności i języku rosyjskim, którego na co dzień używało się w jej domu rodzinnym. Jednocześnie Roman-Rawska robi wszystko, by starowierów nie egzotyzować, pokazuje ich wraz z ich codziennością. Czasami nudną, nawet jeśli w tzw. krasnym kącie swoich domów mają ikony i wciąż pamiętają o korzeniach swojej wiary.
Książka godna polecenia osobom zainteresowanym tematem starowierów, a także szerzej – tematyką polskich mniejszości i faktem, że Polska wcale nie jest krajem tak jednolitym narodowościowo i kulturowo, jakim niektórzy chcieliby ją widzieć. „Zaśnięcie Anisy” warto mieć na bibliotecznej półce. Oprawa miękka, klejona.
Brutalizm
Autor: Achille Mbembe
Wydawnictwo: Karakter
Nie będzie przesadą stwierdzenie, że głównym tematem najnowszego eseju kameruńskiego filozofa, historyka i teoretyka polityki jest kondycja współczesnego świata. Achille Mbembe zarówno w swoich konkluzjach, jak i kształcie wywodu, jak najdalszy jest jednak od banału. W jego uniknięciu pomaga już choćby postawienie w centrum refleksji Afryki – kontynentu traktowanego po macoszemu, który jednak według filozofa odegra główną rolę w XXI-wiecznej myśli i historii.
Gęsty, kipiący od kontekstów wywód kameruńskiego filozofa czerpie z teorii krytycznej, myśli postkolonialnej i psychoanalizy. Jego punkt wyjścia stanowi tytułowy termin „brutalizm”, który Mbembe zaczerpnął z architektury. Jest on jednak dla autora czymś o wiele więcej – metaforą trwającej epoki, w której późny kapitalizm doprowadza do ruiny zarówno planetę, jak i człowieka. Według Mbembe stopniowej zagładzie ulega dziś wszystko, co żywe, a jednym z najważniejszych celów kapitalizmu jest przemiana człowieka w nic poza materią i energią, które da się wykorzystać. W osiągnięciu tego stanu pomagają coraz bardziej nieuchwytna technologia, degradacja środowiska naturalnego i przede wszystkim charakterystyczne dla współczesności wyalienowanie człowieka z relacji społecznych, skutkujące samotnością i brakiem empatii. Kiedy jedynym celem istoty ludzkiej jest chwilowa rozkosz, staje się ona zupełnie egocentryczna i w konsekwencji niebezpieczna dla pozostałych mieszkańców planety. Choć autorowi „Brutalizmu” trudno byłoby przypisać optymizm, mimo wszystko stara się on poszukać pomysłów na to, co można zrobić, by naprawić to, co zostało zepsute i postarać się stworzyć nowy świat, oparty na zupełnie innych relacjach niż obecnie. Inspiracji do wymyślenia świata na nowo szuka właśnie w Afryce – jej historii, przebogatej kulturze i czasem wywrotowej z perspektywy Europejczyka myśli.
Esej Achille Mbembe to lektura bardzo interesująca, a wręcz mogąca wytyczyć nowe ścieżki w światowej debacie intelektualnej. Z drugiej strony „Brutalizm” jest przeznaczony wyłącznie dla wyrobionych czytelników, najlepiej takich, którym nie jest obca współczesna filozofia. Z tego względu zakup tej publikacji rekomendowałbym jedynie większym bibliotekom lub bibliotekom naukowym – bardzo prawdopodobne, że w niewielkiej osiedlowej placówce nikt nigdy po tę pięknie wydaną książkę nie sięgnie. Oprawa miękka, klejona.
Straszne historie
Autorka: Altea Villa
Ilustracje: Victor Medina
Wydawnictwo: HarperKids
Poziom czytelniczy: BD II/III
Książka wydana pod tytułem „Straszne historie” to typowo halloweenowa propozycja dla młodszych czytelników. Zawiera dostosowane do możliwości dzieci adaptacje dziesięciu znanych „opowieści niesamowitych” – dziewięciu anglojęzycznych i jednej niemieckojęzycznej. Znalazły się wśród nich: „Dracula” Brama Stokera, „Frankenstein” Mary Shelley, „Serce oskarżycielem” Edgara Allana Poe, „Dziwny przypadek doktora Jekylla i pana Hyde’a” Roberta Louisa Stevensona, „Portret Doriana Graya” Oscara Wilde’a, „Mumia” Arthura Conana Doyle’a, „Dom o siedmiu szczytach” Nathaniela Hawthorne’a, „Legenda o sennej kotlinie” Washingtona Irvinga (gdyby ktoś nie wiedział – to historia o jeźdźcu bez głowy), „Widmowi piraci” Williama Hope’a Hodgsona oraz „Jaś i Małgosia” Jacoba i Wilhelma Grimmów. Wszystkie wymienione powyżej opowieści zostały pozbawione najbardziej drastycznych opisów i znacznie skrócone, jednak ich fabuła nie ucierpiała, a najważniejsze wydarzenia przedstawione w klasycznych tekstach są obecne również w adaptacjach. W miarę możliwości zachowano język i gotycką stylistykę oryginałów – sposób, w jaki napisane są te opowiadania pewnie wyda się dzieciom archaiczny, ale za to będzie w udany sposób współtworzył atmosferę grozy.
Podobnie jak oryginały, adaptacje zawarte w tej książce zdecydowanie mogą przestraszyć dzieci w wieku 9-12 lat, do których książka wydaje się skierowana. W tych klasycznych opowieściach grozy, nawet jeśli zostały przepisane, aż roi się przecież od zjawisk nadprzyrodzonych, ale również zła, śmierci i szaleństwa. O tym czy podobne historie będą odpowiednie dla danego dziecka, powinien zadecydować rodzic, który prawdopodobnie zna swojego podopiecznego najlepiej. Dla tych młodych czytelników, którzy lubią opowieści z dreszczykiem, „Straszne historie” z pewnością okażą się fascynującą lekturą. Dodatkową wartość publikacji stanowią pełne szczegółów, klimatyczne i odpowiednio mroczne ilustracje Victora Mediny oraz święcąca w ciemności okładka. Książkę polecam, choć nie wszystkim dzieciom. Oprawa twarda, szyta.
Mój najlepszy najlepszy przyjaciel
Uwierz w siebie, Pinku!
Autorka: Urszula Młodnicka
Ilustracje: Agnieszka Waligóra
Wydawnictwo: Czytalisek
Kolejny poradnik z cenionej przez dzieci i ich rodziców serii o niebieskim stworze Pinku. Poprzednio na liście „Bądź sobą, Pinku!” (przegląd 18/2023). Tym razem Urszula Młodnicka (absolwentka psychologii) i Agnieszka Waligóra (ilustratorka) uczą młodych czytelników, jak wierzyć w siebie, doceniać swoją wartość, wykorzystywać swój potencjał i radzić sobie z chwilami zwątpienia.
Poszczególne rozdziały mają formę dialogów, w których mama pomaga Pinkowi zrozumieć i wziąć do siebie kolejne ważne zasady związane z wykorzystywaniem swojego potencjału i osiąganiem swoich celów. Dzięki tym rozmowom Pink zaczyna na przykład rozumieć, że nie każdy musi być dobry we wszystkim, że warto być dumnym z siebie, oswoić swojego wewnętrznego krytyka, a kiedy chce się czegoś dokonać – na przykład podzielić pracę na mniejsze części, nie rozpraszać się i zaakceptować słabsze dni, a nawet porażki. W książce obok treningu pewności siebie mały czytelnik znajdzie również całkiem praktyczne porady, dotyczące na przykład sprytnego, a zatem efektywnego uczenia się. Mama skutecznie przekonuje Pinka, że choć może teraz wydaje mu się to dziwne, tak naprawdę jest on w stanie nauczyć się wszystkiego, czego tylko będzie chciał!
Najnowsza książka Urszuli Młodnickiej i Agnieszki Waligóry to pozycja mądra, a zarazem atrakcyjna w formie – choćby za sprawą wykorzystania dialogu i ładnych, charakterystycznych dla serii ilustracji. Na końcu każdego rozdziału znajduje się element niebiblioteczny w postaci dwóch stron z ćwiczeniami – autorki proszą w nich dziecko na przykład o zapisanie swoich problemów i przykładowych sposobów na wybrnięcie z trudnej sytuacji, wypisanie cech, które w sobie lubi albo narysowanie swojego portretu w momencie, kiedy jest z czegoś dumne. Te ćwiczenia stanowią jednak tylko dodatkową atrakcję dla czytelnika i według mnie nie powinny wpływać na decyzję o zakupie książki do biblioteki. Ja w każdym razie taki zakup polecam. Oprawa utwardzana, szyta. Nieco większy format, zbliżony do kwadratowego.
Morderstwo w muzeum
Stefanek straszy
Autor: Krzysztof Kochański
Ilustracje: Tomasz Minkiewicz
Wydawnictwo: Dwukropek
Poziom czytelniczy: BD II
Mały Stefanek uwielbia straszyć innych, taka już jego pasja. Choć jego rodzinie oczywiście nie zawsze się to podoba, chłopiec ma pokój wypełniony po brzegi przebraniami, które przydają się w straszeniu – maskami, wampirzymi kłami, nietoperzymi uszami – oraz takimi gadżetami jak sztuczna ręka, którą wystawia się z rękawa, żeby udawała prawdziwą. Stefanek nie przepuści żadnej okazji, żeby napędzić komuś stracha albo ewentualnie popisać się swoją odwagą, uważa bowiem, że wampiry, wiedźmy i inne straszydła robią na nim o wiele mniejsze wrażenie niż na innych dzieciach.
Na książkę Krzysztofa Kochańskiego składa się sześć opowiadań. W prawie każdym z nich Stefanek usiłuje kogoś wystraszyć. Okazje, by to zrobić, miewa najróżniejsze, a bywa i tak, że to jego próbuje przestraszyć ktoś inny. Chłopiec wraz z rodziną zwiedza Zamek Książąt Pomorskich, który aż prosi się o upiorne figle, pomaga koleżance, która przestraszyła się rzekomej wiedźmy przynieść ziemniaki z piwnicy, odwiedza restaurację mieszczącą się na pirackim statku i robi jeszcze kilka innych rzeczy, którym zwykle towarzyszy tylko jedna myśl: jak by tu najskuteczniej kogoś przerazić? Warto zaznaczyć, że Stefanek ma ogromne szczęście, bo każda z jego kontrowersyjnych psot ostatecznie okazuje się mieć pozytywne konsekwencje – chłopiec pomaga odkryć skarb, przyczynia się do złapania włamywacza, a nawet, zupełnie niechcący, pomaga właścicielowi restauracji w rozkręceniu biznesu. „Jam częścią tej siły, która wiecznie zła pragnąc, wiecznie czyni dobro” – mógłby powtórzyć Stefanek ze Mefistofelesem z „Fausta” Goethego.
Mimo że książka jest skierowana do młodszych dzieci, nawet ich nie powinien nadmiernie wystraszyć nieco upiorny anturaż. „Stefanek straszy” nie jest tak naprawdę horrorem skierowanym do młodszych czytelników, ale lekko łobuzerską książką o płataniu figli i chłopcu, który nie może się przed tym powstrzymać, a nawet kiedy z całej siły próbuje – jakoś dziwnym trafem mu to nie wychodzi. Polecam. Oprawa twarda, szyta.
