Archiwa tagu: historia

Spotkanie autorskie z Czesławem Witkowskim wokół książki „Garnizon Warszawa. Życie wojskowe przedwojennej stolicy”

Spotkanie autorskie z Czesławem Witkowskim wokół książki „Garnizon Warszawa. Życie wojskowe przedwojennej stolicy”

27 lutego 2025 roku w Bibliotece na Koszykowej odbyło się spotkanie autorskie z Czesławem Witkowskim, autorem książki pt.: „Garnizon Warszawa. Życie wojskowe przedwojennej stolicy”. Spotkanie poprowadził Piotr Kitrasiewicz.

Przedwojenna Warszawa była miejscem stacjonowania wielu oddziałów wojskowych oraz działania licznych instytucji i zakładów wojskowych. Warszawski garnizon należał do największych i najbardziej prestiżowych w ówczesnej Polsce. Jego wyjątkowość wynikała przede wszystkim z jego stołecznego charakteru. Codzienne funkcjonowanie oddziałów wojskowej załogi garnizonu przeplatane było uczestnictwem w licznych uroczystościach o charakterze centralnym, okręgowym i lokalnym. Żołnierze garnizonu byli również świadkami licznych wydarzeń, które przeszły do historii miasta. Towarzyszyli mu od momentu narodzin polskiej państwowości w listopadzie 1918 roku aż do obrony miasta we wrześniu 1939 roku.

Książka „Garnizon Warszawa. Życie wojskowe przedwojennej stolicy” ma charakter swoistego kalejdoskopu prezentującego warszawski garnizon w całej złożoności. Począwszy od ukazania jego tradycji i okoliczności odrodzenia u progu II Rzeczypospolitej poprzez zaprezentowanie bogactwa istniejących na jego obszarze różnorodnych podmiotów wojskowych aż po przedstawienie wielu aspektów jego codziennego funkcjonowania. Oprócz istotnej wiedzy czytelnik pozna cytaty ze źródeł historycznych, adresy instytucji wojskowych, personalia osób związanych z garnizonem oraz liczne ciekawostki. Dodatkowym walorem książki są liczne fotografie (ok. 200), prezentujące codzienność życia garnizonowego.

Książka przeznaczona jest dla licznego grona pasjonatów historii Warszawy, dziejów wojskowości oraz II Rzeczpospolitej. Stanowi ważne uzupełninie wiedzy historycznej o wątki dotyczące życia wojskowego, np. dane adresowe mogą zachęcać do organizowania wycieczek śladami przedwojennego warszawskiego garnizonu.

Czesław Witkowski – doktor nauk humanistycznych; absolwent Wydziału Filozoficzno-Historycznego Uniwersytetu Łódzkiego; specjalizuje się w historii wojskowości polskiej pierwszej połowy XX wieku, w szczególności organizacją terytorialną Wojska Polskiego w Warszawie i na obszarze Mazowsza. Autor licznych artykułów poświęconych m.in. funkcjonowaniu przedwojennej administracji wojskowej, działalności organizacji paramilitarnych, roli wojska w życiu społeczno-politycznym i biografistyce wojskowej oraz kilku książek, m.in. „Majowy zamach stanu”, „71 pułk piechoty w latach 1918–1939”, „Ze strzelnicy na raut”.

Elkins Caroline, „Dziedzictwo przemocy”

Dziedzictwo przemocy

Elkins Caroline, „Dziedzictwo przemocy”Autor: Caroline Elkins
Wydawnictwo: Znak Horyzont

Caroline Elkins jest profesorką historii, afrykanistyki i studiów afroamerykańskich na Uniwersytecie Harvarda, a także autorką słynnej, nagrodzonej Pulitzerem książki „Rozliczenie z imperium. Przemilczana historia brytyjskich obozów w Kenii” (jej polski przekład omawialiśmy podczas przeglądu 10 w 2013 roku). „Dziedzictwo przemocy. Historia imperium brytyjskiego” to kolejna publikacja Elkins, i to jeszcze bardziej ambitna. Ta monumentalna książka powstawała przez dziesięć lat, a żeby ją napisać, autorka dokonywała kwerendy na czterech kontynentach. Sama bibliografia zajmuje w niej około czterdziestu stron drobnym drukiem. Przypisy – około stu stron.

Co tu dużo mówić: książki ukazujące historię podbojów kolonialnych i traktowania kolonizowanych ziem przez białego człowieka to zwykle przerażające, wstrząsające lektury. Nie inaczej jest w przypadku „Dziedzictwa przemocy”. Celem autorki jest dokonanie wiwisekcji brytyjskiej polityki imperialnej, wraz z całą przemocą, na której się zasadzała. W książce autorka skupia się na wydarzeniach dwudziestowiecznych, rozgrywających się jednak pod niemal każdą szerokością geograficzną (bo i pod niemal każdą szerokością geograficzną znajdowały się w dwudziestym wieku brytyjskie kolonie). Dużo pisze o krwawym tłumieniu powstań, m.in. w Irlandii, Afryce Południowej czy Palestynie. Wiele spośród wydarzeń, na których się skupia, do dziś pozostaje stosunkowo mało znana i zamieciona pod dywan przez oficjalną, europocentryczną wersję historii. Przykład? Nawet tak głośna sprawa jak masakra dokonana przez brytyjskich żołnierzy w Amritsar, znajdującym się w Indiach świętym mieście Sikhów, do dziś nie doczekała się wzmianki w polskiej Wikipedii. „Dziedzictwo przemocy” to jednak nie tylko fakty, ale też porażające wnioski, które z nich płyną – na przykład taki, że okrucieństwo imperium brytyjskiego było systemowe, a rachunku za nie w zasadzie nie da się spłacić.

Nowa publikacja Caroline Elkins to najwyższy możliwy poziom – prezentuje ona całościowe, syntetyzujące spojrzenie na tzw. „brytyjską misję cywilizacyjną”, mnóstwo w niej nowych ustaleń i nieznanych wcześniej faktów, a w dodatku bardzo dobrze się ją czyta (oczywiście jak na poważną publikację historyczną – zupełnego laika akademicki tok wywodu może rzecz jasna zmęczyć). Polecam zakup wszystkim bibliotekom, którym zdarza się inwestować w poważne książki historyczne. W końcu chyba każda osoba na poważnie zainteresowana historią chciałaby od czasu poczytać o czymś innym niż druga wojna światowa czy historia rodu Piastów, a już zwłaszcza kiedy chodzi o książkę tak dobrą, jak „Dziedzictwo przemocy”. Oprawa twarda, szyta. Nieco powiększony format. W środku trochę czarno-białych, archiwalnych zdjęć.

Eckart Frahm, „Asyria. Powstanie i upadek pierwszego imperium w historii świata”

Asyria. Powstanie i upadek pierwszego imperium w historii świata

Eckart Frahm, „Asyria. Powstanie i upadek pierwszego imperium w historii świata”Autor: Eckart Frahm
Wydawnictwo: Rebis

Doktor Eckart Frahm jest asyriologiem związanym z Wydziałem Języków i Kultur Bliskowschodnich Uniwersytetu Yale oraz autorem wielu artykułów naukowych poruszających temat historii i archeologii Bliskiego Wschodu. Poza niewątpliwymi kompetencjami merytorycznymi ma on jeszcze jedną istotną cechę – o przedmiocie swoich zainteresowań potrafi opowiadać w zajmujący sposób.

Najważniejszym, obecnym już w podtytule książki założeniem najnowszej książki Frahma jest to, że o starożytnej Asyrii powinniśmy myśleć jako o pierwszym imperium w dziejach świata. Badacz pokazuje, że – przynajmniej w okresie swojej największej świetności, czyli latach 730-620 p.n.e. – Asyria była państwem o zasięgu globalnym, który dominował inne zarówno pod względem cywilizacyjnym, politycznym, jak i militarnym. W swojej książce najwięcej miejsca poświęca właśnie temu okresowi, chociaż bacznie przygląda się także trwającej setki lat drodze Asyrii do wielkości, a także zmierzchowi tego imperium. Ten zaś jest co najmniej tajemniczy, bo upadek zajął temu potężnemu imperium zaledwie dziesięć lat. Jego przypadek w niczym nie przypomina zatem najlepiej poznanego przez współczesną historię upadku imperium – chodzi oczywiście o upadek Imperium Rzymskiego, które dogorywało bardzo długo.

Książkę Frahma można traktować właściwie jako kompendium wiedzy o starożytnej Asyrii. Napisane jest ono przystępnym językiem i w atrakcyjny, zajmujący sposób, ale jednocześnie bez zbędnych uproszczeń. Oczywiście, ze względu na brak dostatecznych źródeł, historia Asyrii nie mogła zostać opowiedziana w sposób ciągły i jednolity, nie przeszkodziło to jednak autorowi stworzyć książki, którą zwyczajnie dobrze się czyta. Trzeba też wspomnieć, że jest to przy tym publikacja jak najbardziej poważna i nawet eksperci w temacie nie powinni traktować jej jako popularnonaukowego czytadła.

Książka Eckarta Frahma stanowi lekturę obowiązkową dla wszystkich, którzy interesują się starożytną historią Bliskiego Wschodu, a nawet historią starożytną w ogóle. Warto mieć ją w swoich zbiorach. Oprawa twarda, szyta, w obwolucie. W środku niewielka wkładka ze zdjęciami wydrukowanymi na papierze kredowym.

Właściwy moment

Autor: Chris Niedenthal
Wydawnictwo: Marginesy

Chrisa Niedenthala nikomu nie trzeba przedstawiać. Jest to postać znana w Polsce i na świecie za sprawą zdjęcia zrobionego w grudniu 1981 r., tuż po wprowadzeniu stanu wojennego. Ów fotografię możemy podziwiać w omawianej książce, a także poznać kulisy jej powstania. Oprócz niej są tu zdjęcia znane i nigdy wcześniej nie opublikowane, zrobione w Polsce i za granicą na przestrzeni ponad czterdziestu lat aktywności twórczej fotografa.

W książce znajduje się 187 zdjęć, opatrzonych krótszym lub dłuższym komentarzem. Są to ulubione zdjęcia artysty i te, które są świadectwem minionych czasów lub wymownym znakiem czasów obecnych.

W komentarzach Niedenthal nie tylko opisuje kulisy powstania zdjęcia, ale dzieli się także emocjami, które dane obrazy w nim wywołują. Opowiadane historie czasem bawią, czasem wzruszają, pobudzają do zgłębienia wiedzy o opowiadanej sytuacji politycznej w kraju i za granicą. Zdjęcia zaś nieustannie zachwycają. Mnie osobiście urzekła historia przypisana do zdjęcia starszej pary kurczowo trzymającej się za ręce przy synagodze w Ruse ze strony 123. Polecam fanom fotografii i historii. Oprawa utwardzana, szyta.

Questlove, Ben Greenman, „Hip hop jest historią”

Hip hop jest historią

Questlove, Ben Greenman, „Hip hop jest historią”Autorzy: Questlove, Ben Greenman
Wydawnictwo: W.A.B.

Questlove to w świecie hip-hopu prawdziwy człowiek instytucja. Muzyk zyskał rozpoznawalność jako perkusista i producent kultowego zespołu The Roots, z czasem stał się znany także pozahiphopowej publiczności jako muzyk występujący w programach Jimmy’ego Fallona, a w 2022 roku otrzymał Oscara za reżyserię filmu „Summer of Soul”, opowiadającego o istotnym dla afroamerykańskiej społeczności festiwalu Harlem Cultural Festival, który odbył się w 1969 roku i bywa nazywany „czarnym Woodstockiem”. Teraz Questlove napisał książkę – autorską historię muzyki hiphopowej. Nie ma wątpliwości, że jest to zarazem jedna z najlepszych publikacji na temat hip-hopu, jakie kiedykolwiek powstały.

Pomysł od początku był prosty – Questlove postanowił opowiedzieć czytelnikom historię gatunku muzycznego, który kocha całym sercem i którego rozwoju był świadkiem od samego początku. Przyjmuje się, że hip-hop narodził się w 1979 roku, kiedy Questlove miał osiem lat, i właśnie w tamtym roku późniejszego muzyka zafascynował jeden z ważnych dla powstania gatunku utworów. Oczywiście im dalej, tym fascynujących go utworów i artystów było więcej. Autor tej książki żył hip-hopem przez ostatnie czterdzieści lat i nawet jeśli nie wie o nim wszystkiego, to z pewnością wie bardzo, bardzo wiele. Bez wątpienia jest też człowiekiem zarówno inteligentnym, jak i entuzjastycznym, potrafiącym zarażać swoją fascynacją. Być może to właśnie ta druga cecha autora jest największą zaletą publikacji.

Jeśli chciałoby się uważnie posłuchać wszystkich utworów wymienianych przez Questlove’a, jego książkę można by było czytać nawet kilka miesięcy – możliwe, że nie dałoby się w niej upchnąć więcej treści. Jednocześnie „Hip hop jest historią” nie przypomina nudnej wyliczanki. Wręcz przeciwnie, wywód Questlove’a jest przepełniony osobistymi wspomnieniami, mocnymi opiniami (czasami niepopularnymi) i poczuciem humoru. Krótko mówiąc: książkę czyta się po prostu dobrze, wywód wciąga od pierwszych stron, a i wracać każdy fan hip-hopu zdecydowanie będzie miał do czego.

Polecam zakup tej publikacji właściwie każdej bibliotece – nie dość, że książka jest bardzo udana, to jeszcze ze względu na temat powinna bez trudu znaleźć czytelników. Hip-hop wciąż jest przecież bardzo popularnym gatunkiem muzycznym – nawet mimo tego, że według Questlove’a jego historia w pewnym sensie właśnie dobiega końca. Oprawa twarda, szyta. Nieco większy format. Na końcu wykaz utworów, których słucha autor, a także dwa indeksy – wspominanych w książce artystów i utworów.

Jak Tadeusz Kościuszko chciał ratować Polskę

Autorka: Grażyna Bąkiewicz
Wydawnictwo Nasza Księgarnia
Poziom czytelniczy BD III

Nowa książka nauczycielki historii, Grażyny Bąkiewicz, należąca do serii dydaktyczno-przygodowej „Ale historia…”, w ramach której pojawiły się już tytuły takie jak: „Mikołaju, sam ruszyłeś Ziemię?” (P. 18/2023) lub „Jak zdobyłeś koronę, Bolesławie Chrobry?” (P. 22/2022).

Cała seria oparta jest na konwencji nietypowych lekcji historii prowadzonych przez Pana Cebulę, który wraz z ze swoją klasą podróżuje w czasie, by bliżej poznać losy danej postaci historycznej. W omawianym tomie jest nim Tadeusz Kościuszko – bohater Polski i Stanów Zjednoczonych. Dzięki nietypowym pytaniom uczniów, czytelnik szczegółowo poznaje losy Kościuszki, a jego obraz staje się zupełny – czytelnik dowie się, jak wyglądał, jakimi cechami się charakteryzował. Dowiemy się także czegoś więcej o jego rodzinie, a nawet miłosnych perypetiach. Te historie wydobywają ludzką twarz Kościuszki, który stał się bohaterem, mimo że nie miał niezwykłych mocy, tylko wiedzę i spryt. Uczniowie wysłani do XVIII wieku przez Profesora Cebulę muszą wypełnić zadanie, od którego będą zależeć losy Polski (mają przekazać Kościuszce tajną przesyłkę).

Narratorką opowieści jest jedna z uczennic, wyjątkowo bojaźliwa Ilcia, która uwielbia podróże w czasoprzestrzeni, dlatego lekcje historii są dla niej fascynujące. Postać Kościuszki budzi w dziewczynce pewność siebie i udowadnia, że nie trzeba mieć supermocy, by stać się bohaterem.

Książka jest świetnym przykładem lektury, która w przystępny dla dzieci sposób prezentuje fakty historyczne i ciekawostki z życia w dawnych czasach. Treść publikacji została urozmaicona szarymi ilustracjami i komiksowymi scenami. Bardzo polecam. Oprawa miękka, klejona.

Pożydowskie

Autorka: Agnieszka Dobkiewicz
Wydawnictwo: Znak Koncept
Kraków 2024

Pisarka i dziennikarka, założycielka dolnośląskiej Fundacji Idea zajmującej się popularyzowaniem historii i kultury regionu, stypendystka Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego postanawia wyjść poza dotychczas promowany obszar i napisać książkę o zjawisku, które rozlewa się na cały kraj po II wojnie światowej. Najdziwniejsze, że to zjawisko wciąż istnieje, choć wcale się o nim nie mówi i nadal boli, choć nie widać, które rany rozdrapuje.

Tytułowe „pożydowskie” to przymiotnik, który odnosi się do wielu materialnych i niematerialnych obszarów naszego (tak: naszego) istnienia, m. in. do tożsamości, historii, kultury, geografii, lecz także smaków i dźwięków, przedmiotów codziennego użytku, a często też do sfery sumienia oraz pamięci. Autorka zauważa, że bardzo wiele jest tego pożydowskiego pierwiastka w dzisiejszej polskiej rzeczywistości i w polskiej duszy. Namacalne ślady obecności ludzi, żyjących kiedyś tu, gdzie my teraz, pozostają jednak niezauważane, a jeśli już są widziane, to nieodczytywane jako pamiątki po zgładzonym świecie. Białe plamy, puste miejsca, przemilczane opowieści, fałsz, brak – od samej wyliczanki pojawia się zła krew, a pod wpływem wymienionych haseł nasuwa się wiele skojarzeń – wszystkie negatywne, proszące o wypełnienie treścią, prawdą oraz dobrymi emocjami. Książka Agnieszki Dobkiewicz powstaje, by oczyścić atmosferę gęstniejącą wokół „pożydowskiego”, uświadomić jak bardzo to, co „pożydowskie”, znaczy dziś „polskie” i jak wiele nas łączy z ludźmi, którzy kiedyś wybrali Polin na swój dom. Dziennikarka przemierza cały kraj, odwiedza miasta, szukając w nich reliktów przeszłości, rozmawia z osobami, którzy jeszcze pamiętają lub próbują zapośredniczoną memorię przywrócić. Trudne, mozolne, prowadzone na własną rękę śledztwo owocuje publikacją, którą powinien przeczytać każdy, kto choć raz zastanowił się w jakim miejscu żyje i skąd pochodzi. Inaczej ta niewygodna pamięć będzie uwierać kolejne pokolenia, a przecież nie ma w niej nic złego czy groźnego – tylko stary, miniony świat i o nim opowieści. Bardzo polecam. Oprawa miękka, klejona.

Czytaj dalej →