Archiwa tagu: literatura faktu
Na wszystkich frontach
Autorka: Clarissa Ward
Wydawnictwo: OsnoVa
Książka autobiograficzna Clarissy Ward, reporterki CNN, dziennikarki śledczej i korespondentki wojennej.
W jej życiu zawsze dużo się działo. Od dzieciństwa miała niespożytą energię, była ciekawa świata, miała mnóstwo pasji i zainteresowań (teatr, pisanie, łyżwiarstwo, balet, jazda konna), a także pozytywnie reagowała na zmiany (związane np. z przeprowadzkami czy nianiami, których do ósmego roku życia miała jedenaście). Wychowywała się w uprzywilejowanych okolicznościach, chodziła do najlepszych szkół w Anglii i Stanach Zjednoczonych, przez lata czerpała z życia pełnymi garściami i była pochłonięta sobą. Przełomowym momentem w jej życiu był zamach terrorystyczny z 11 września 2001 roku. Była wtedy na ostatnim roku studiów z literatury porównawczej w Yale i poczuła powołanie do bycia naocznym świadkiem historii. Wkrótce zaczęła realizować swoje marzenie, aby zostać reporterką.
Clarissa Ward w swojej opowieści koncentruje się na przeżyciach i doświadczeniach zawodowych. Opisuje prowadzone śledztwa, niebezpieczne zadania, emocjonujące sytuacje, relacjonowanie konfliktów zbrojnych, przestępstw i kryzysów. Na swoim koncie ma wyjazdy do Rosji, Iraku, Libanu, Strefy Gazy, Pekinu, Syrii i Turcji. Była w centrum wielu krwawych wydarzeń, np. w opanowanym przez rebeliantów Aleppo. Relacjonowała też przebieg powstania przeciwko reżimowi syryjskiego prezydenta Baszszara al-Asada. Jej materiały trafiały do wiadomości na całym świecie. Praca w rejonach konfliktów zbrojnych wiązała się z dużym stresem, silnymi emocjami, adrenaliną, przemęczeniem i utratą wagi, ale dawała jej też dużą satysfakcję.
Jako reporterka stara się jak najlepiej zrozumieć ludzi, wydarzenia i świat, rzucać światło na problemy, przedstawić perspektywę wszystkich stron i zawsze stać po stronie pokrzywdzonych. Wciąż z pasją podchodzi do swojej pracy. Łączy ją obecnie z opieką nad małymi dziećmi.
Ciekawa, napisana żywym językiem, autobiograficzna relacja. Okładka twarda, szyta. Polecam.
Zakupy w PRL. W kolejce po wszystko
Autor: Wojciech Przylipiak
Wydawnictwo: MUZA SA
Warszawa 2023
Kolejna książka o czasie słusznie minionym, napisana przez pasjonata PRL-u, Wojciecha Przylipiaka. Ostatnio mieliśmy okazję poznać jego pracę „Czas wolny w PRL” (P. 11/22), teraz autor powraca na listę z tekstem o zakupach. Publikację śmiało można nazwać nostalgiczną podróżą w przeszłość – Przylipiak niezwykle obrazowo opisuje powojenną rzeczywistość ubiegłego stulecia z jej Supersamami, Domami Towarowymi, halami targowymi, bazarami, kioskami i wiejskimi GS-ami. Opowieść o zakupach w PRL oczywiście nie może obejść się bez przypomnienia słynnych kolejek, Pewexu, towarów spod lady czy ubrań z Mody Polskiej. Autor analizuje ówczesną sklepową rzeczywistość, metody promocji i reklamę, kupowanie za pieniądze, za bony i na kartki, wszystkie zalety i trudy pracy w handlu oraz absurdy wywołane brakiem towarów czy sprzedażą wiązaną. Przylipiak uczciwie przedstawia perspektywę obu stron zakupowego szaleństwa, przywołuje wspomnienia klientów, ale także relacje ekspedientek, kierowniczek stoisk i sklepów, wreszcie farmaceutek, które jak się okazuje w PRL-u nie mają lekkiego i bezpiecznego życia.
Książka jest napisana żywym i barwnym językiem, zawiera bogaty materiał fotograficzny, przypisy oraz bibliografię. Bardzo polecam tym, którzy PRL pamiętają i tym, którzy urodzili się zbyt późno, by na własnej skórze doświadczyć wyjątkowego zjawiska polskiego życia społecznego, jakim były zakupy w PRL. Oprawa miękka, szyta.
Odrzania. Podróż po Ziemiach Odzyskanych
Autor: Zbigniew Rokita
Wydawnictwo: Znak
Kraków 2023
Tytułowe Ziemie Odzyskane to pojęcie, które kryje po drugiej stronie rewers w postaci Ziem Utraconych, bo przecież nigdy nie były to ziemie niczyje. Pierwsze skojarzenia, które przychodzą na myśl w związku z tematem publikacji to konflikt, gniew, żal, poczucie niesprawiedliwości i krzywdy, a z drugiej strony nadzieja, może nawet radość i poczucie wyrównania strat. Zbigniew Rokita wykazuje się dużą odwagą podejmując temat, który choć nie nowy, wciąż budzi spore kontrowersje. Po cóż decydować się na ten wysiłek i wkładać kij w mrowisko? Przeszłość może wiele wyjaśnić i pomóc w zrozumieniu świata, w którym żyjemy współcześnie.
Odrzania to słowo ukute przez autora książki na oznaczenie terenów, które zostają przyłączone do Polski po II wojnie światowej. Rokita wyrusza w podróż przez Wrocław, Szczecin, Malbork, Gdańsk aż po Warmię, by zrozumieć kto dziś mieszka na tych terenach i czym różni się jego sposób myślenia od myślenia Polaków z centralnej i wschodniej części kraju. Dziennikarz zagląda w przeszłość, rozmawia z ludźmi, którzy jeszcze pamiętają przeprowadzki swoich rodzin na Ziemie Odzyskane, próbuje oszacować skalę pamiętania lub zapomnienia o niemieckich autochtonach i uchwycić jednostkową oraz zbiorową tożsamość.
Publikacja z humorem i swadą opowiada o eksperymencie wymiany ludności, o scaleniu przybyszów z różnych stron kraju, o odmiennych doświadczeniach, zwyczajach i traumach w jeden twór a z czasem może i w jedną społeczność. Eksperyment udany czy nie – ma wpływ na dzisiejsze relacje polsko-polskie i warto przyjrzeć mu się z bliska, jak czyni to autor książki. Bardzo polecam. Oprawa twarda, szyta. Poprzednio: „Kajś. Opowieść o Górnym Śląsku” (P. 1/21).
Życie z klocków
Decyzje „Bora”
Wybór i opracowanie: Wojciech Rodak
Wydawnictwo: Ośrodek Karta
Warszawa 2023
Pierwsza próba całkowitego ujęcia życia i dzieła Tadeusza Komorowskiego – postaci wyjątkowej, trudnej do uchwycenia, niepozornej, lecz tak naprawdę pełnej sprzeczności. Publikacja jest prekursorska także w innym kontekście, formalnym – po raz pierwszy redaktorzy Karty decydują się na połączenie trzech gatunków: autobiografii, biografii oraz montażu świadectw pochodzących m. in. z przekazu rodzinnego, wywiadów, wycinków prasowych, wspomnień kolegów i współpracowników czy oficjalnych dokumentów. Eksperyment należy uznać za udany – jego owocem jest narracja wielogłosowa, która komplementarnie ukazuje bohatera widzianego z zewnątrz, z różnych perspektyw, ale też od środka przez pryzmat autobiograficznej pamięci, autokomentarza „na gorąco” i spojrzenia w głąb własnej duszy.
Podróż przez życie Tadeusza vel Bora rozpoczyna się w majątku ciotki w Chorobrowie, wiedzie przez Lwów, potem przez pola bitewne I wojny światowej. Bohater uczy się przywództwa i sztuki wojennej, walcząc w szeregach armii austriackiej. Natomiast międzywojenne koleje losu wiodą go przez konne tory wyścigowe, sportowe sukcesy, a także miłosne rozstaje. Gdy wybucha II wojna światowa, Komorowski nie uchyla się od patriotycznego obowiązku, podejmuje walkę, buduje podziemne struktury, wreszcie obejmuje stanowisko Komendanta Głównego AK. Historia ponownie wypycha go na arenę konspiracyjnej walki. Kulminacyjnym momentem jego wojskowej kariery jest podjęcie decyzji o wybuchu powstania warszawskiego, co przysparza mu wielu wrogów, lecz również przyjaciół. Ostatni etap życiowej podróży Komorowskiego to emigracja i pokrętne ścieżki polityki nowej Rzeczpospolitej, którymi wciąż dzielnie podąża ten, który jest – jak napisał Marian Herman – „Najbardziej z wszystkich nieprawdziwy. / Najbardziej przez to polski.” (s. 495).
Książka należy do tego typu literatury, która karmi się prawdą i autentycznymi emocjami. Czytelnik dostaje do rąk nie tylko ciekawą, niezwyczajną (auto)biografię, choć to i tak nie byłoby mało. Decyzje „Bora” to atrakcyjne źródło informacji o świecie, którego już nie ma: o ułańskiej doli i niedoli, o grozie, nadziei i ciężkiej wagi dylematach z lat okupacji, o sentymencie do koni i miłości do kobiety, ale przecież także o przyzwoitości i patriotyzmie. Narracja publikacji bardzo często nabiera przygodowego rysu i lekkości właściwej dobrym tekstom beletrystycznym, czasami zaskakuje i iskrzy humorem. Powstanie warszawskie jest tu opowiedziane nieco inaczej niż zazwyczaj, głosy bezpośrednich uczestników wydarzeń to relacje z konspiracyjnych kryjówek i bojowych pozycji spod linii ognia. Ciekawostki z życia prywatnego ubarwiają opowieść i rzucają nowe światło na Tadeusza Komorowskiego. Bardzo polecam książkę wszystkim czytelnikom, również tym niezainteresowanym historią. Ładne wydanie, w środku bogaty materiał graficzny, oprawa twarda i szyta.
Żadne tam Hollywood. Opowieści o odchodzeniu
Ludzie na mydło
Autor Tomasz Bonek
Wydawnictwo: Znak Horyzont
Kraków 2023
Kolejna książka reportera specjalizującego się w tajemnicach II wojny światowej. Poprzednio prezentowaliśmy jego skądinąd bardzo dobrą pracę, poświęconą obozowi koncentracyjnemu Gross-Rosen, zatytułowaną „Demony śmierci” (P. 17/22). Natomiast w najnowszej publikacji autor bierze pod lupę nazistowską medycynę i mit mydła produkowanego z ludzkich ciał.
Głównym bohaterem opowieści jest oczywiście Rudolf Spanner, który w pierwszej połowie XX wieku pracuje nad stworzeniem najlepszego podręcznika do anatomii i prowadzi instytut anatomiczny. Kształcą się w nim młodzi lekarze z całej Rzeszy, którzy dzięki profesorowi mogą obcować z ludzkimi ciałami, przeprowadzać na nich skomplikowane operacje czy proste zabiegi, m. in. amputacje ratujące życie żołnierzy na froncie. Instytut w Danzig rozwija się, unowocześnia, rozbudowuje chociażby o maceratornię, jego sława dociera do najgłębszych zakątków Niemiec, co napawa dumą Spannera, choć okoliczna ludność niejednokrotnie skarży się na zapach, wydobywający się ze spalarni zwłok. Problemów nie brakuje, największym jest brak regularnych dostaw świeżych ciał. Gdy kończy się II wojna światowa, powstaje Główna Komisja Badania Zbrodni Niemieckich – należy do niej m. in. Zofia Nałkowska, której przypada w udziale sprawdzenie doniesień o gdańskiej mydlarni prof. Spannera. Tak rodzi się legenda mydła produkowanego z ludzkiego tłuszczu i tak, jak w legendzie, może i tutaj znaleźć się ziarno przerażającej prawdy.
Publikacja na sensacyjny temat jest wiarygodnie napisana i poprzedzona rzetelnym śledztwem. Autor analizuje dokumenty związane z instytutem Spannera i zagadnieniami, które w jakiś sposób się z nim łączą. Dziennikarz porusza wątek Jana Karskiego, masowych egzekucji, obozu w Stutthofie oraz szpitala psychiatrycznego w Kocborowie. Bonek fabularyzuje reportaż tak, by można go czytać niczym dobrą, wciągająca powieść. Niestety pisarz nie wymyśliłby takiego scenariusza, jaki napisało życie. Fakty odkryte i opisane przez dziennikarza wstrząsają, szokują i zmuszają do refleksji nad ciemną stroną człowieczeństwa. Książka zawiera drastyczne zdjęcia raczej dla czytelników o mocnych nerwach. Polecam zainteresowanym II wojną światową. Oprawa twarda, szyta.
Bezdzietne z wyboru
Autorka: Justyna Dżbik-Kluge
Wydawnictwo: WAB
Warszawa 2023
„Bezdzietne z wyboru” to zapis rozmów z tytułowymi bohaterkami, kobietami, które mają odwagę nie spełniać społecznych oczekiwań, ponieważ nie idą one w parze z ich marzeniami i wyobrażeniami o szczęśliwym życiu. Bezdzietność jest zjawiskiem rosnącym w siłę, wywołującym ogromne kontrowersje i naznaczonym brakiem zrozumienia a często też akceptacji. Autorka podejmuje w książce próbę przybliżenia zagadnienia odbiorcom, oswojenia ich z trudnym tematem i zwrócenia uwagi na prawo każdego człowieka do decydowania o swoim życiu.
Kogo znajdziemy w gronie rozmówców dziennikarki? – są to kobiety, które nie mają dzieci z wielu różnych powodów, o których jest w książce mowa. Część z nich pojawia się w publikacji anonimowo, część podpisuje się imieniem i nazwiskiem (m. in. Agnieszka Jarosławska, znana w sieci jako „Ruda Czyta” czy Edyta Broda – autorka bloga bezdzietnik.pl). O wypowiedź poproszono także specjalistów: psycholożkę, demografkę oraz ginekologa. Wiele słów pada na temat wolności, społecznego odbioru bezdzietności, a także ataków, z którymi bezdzietne muszą mierzyć się każdego dnia.
Książkę postrzegam jako ważną nie tylko dla współczesnych kobiet. Zawarte w niej przemyślenia uświadamiają, że bezdzietności nie należy postrzegać jako problemu czy ataku na rodzinę, raczej jako zjawisko, które stanowi znak czasu i dziś coraz trudniej daje się przesłonić tradycyjnymi narracjami oraz konserwatywnymi przekonaniami. Bezdzietność to dla społeczeństwa temat lekcji do odrobienia, dlatego bardzo polecam lekturę tej publikacji. Oprawa miękka, klejona. Poprzednio na liście: „Jacy byli? Jacy jesteśmy?” (P. 16/23).
Vivian Maier. Niania, która zmieniła historię fotografii
Autorka: Ann Marks
Wydawnictwo: Znak
Kraków 2023
Biografia niezwykle utalentowanej kobiety, fotografki, którą świat dostrzega przez przypadek i na dodatek dopiero po jej śmierci. Zdjęcia artystki trafiają w ręce dwóch mężczyzn podczas licytacji magazynowych, kilka z nich po udostępnieniu w internecie zostaje viralami. Popularność fotografii, nowatorstwo zachęca do poznania ich autorki, a tego zadania podejmuje się Ann Marks. Kobieta przez lata prowadzi skomplikowane śledztwo dotyczące Vivian i jej bliskich, bada dokumenty (także te osobiste), analizuje sto czterdzieści tysięcy jej zdjęć i przeprowadza wywiady z trzydziestoma osobami, które znały bohaterkę na różnych etapach jej życia. Tak oto powstaje kompletna opowieść o niesamowitym życiu artystki okrzykniętej jedną z najwybitniejszych fotografek XX wieku.
Czytelnik odnajdzie na kartach książki szczegóły, dotyczące dzieciństwa Vivian i otoczenia, w którym się wychowywała. Francuska wieś, potem amerykański Manhattan – bohaterka jako dziecko często zmienia miejsce zamieszkania i rzadko zaznaje poczucia bezpieczeństwa. Wpływa na to zapewne rozwód rodziców, emocjonalne i fizyczne zaniedbanie, postępująca choroba psychiczna matki, a także problemy z prawem starszego brata. Artystka wkraczając w dorosłe życie, dźwiga spory bagaż trudnych doświadczeń, który towarzyszy jej do końca i na każdym kroku. Kobieta szukając pomysłu na utrzymanie, podejmuje pracę w charakterze niani dzieci z zamożnych rodzin. Zawód ten wykonuje przez kolejne lata, podczas których mieszka z wieloma rodzinami i nawiązuje liczne relacje z ich pociechami. Można powiedzieć, że ciągła zmiana to leitmotiv książki o życiu fotografki. Ona sama zaś jawi się jako postać skryta, pełna tajemnic i wewnętrznych sprzeczności.
Biografka Vivian nie ma łatwego zadania, jednak udaje jej się zrekonstruować życie swojej bohaterki. Natomiast analiza twórczości pozwala podzielić prace Vivian na kategorie tematyczne: pejzaże, przełomowe momenty, portrety ludzi pracy, dzieci, autoportrety, miasto, fotoreportaże, sławni ludzie oraz fotografie rodzinne. Ważne dla artystki są kwestie społeczne, czemu niejednokrotnie daje wyraz na zdjęciach. Książka przedstawia niesamowitą historię, wciąga, intryguje, może zaciekawić nie tylko fanów współczesnej fotografii. Zdecydowanie polecam. Oprawa twarda, szyta, wewnątrz bogaty materiał graficzny, na końcu wykaz źródeł oraz indeks.