Archiwa tagu: literatura faktu

Wszechmogący. Andrzej Zawada. Człowiek, który wymyślił Himalaje

 

 

Autor: Piotr Trybalski
Wydawnictwo Literackie

Piotr Trybalski jest dziennikarzem, fotografem, biografistą, zdobywcą nagrody Travel Photographer of the Year. Podróżuje, organizując wyprawy ekspedycyjne i warsztaty fotografii. Jest współautorem książki „Ja, pustelnik” (p. 24/2017), autorem „Gdyby to nie był Everest…” (p. 5/2020) oraz „Wszystko za K2”(p. 19/2018). Tym razem przedstawia nam sylwetkę legendarnego lidera alpinizmu – Andrzeja Zawady.

Książka rozpoczyna się opisem zimowego przejścia głównej grani Tatr, od Przełęczy Zdziarskiej do Huciańskiej. Andrzej Zawada pokonał tę trasę w 1959 roku, razem z piątką innych wspinaczy. W kolejnych rozdziałach autor w ciekawy sposób opisuje dzieciństwo bohatera, dom rodzinny, częste zmiany miejsca zamieszkania, wynikające z charakteru pracy ojca – prawnika, wojskowego, dyplomaty. Gdy ten umiera na placówce dyplomatycznej we Francji, matka postanawia przenieść się do Rabki. Andrzej Zawada uczęszcza tam do prywatnego gimnazjum Wieczorkowskiego. Jest świadkiem wojennych wydarzeń. Niemcy zajmują kolejne domy wypoczynkowe i uzdrowiska. Później przez miasto przechodzi front ukraiński.

Po wojnie Zawada uczy się w szkole w Jarosławiu, a potem przenosi się z matką pod Jelenią Górę, do Przesieki. Nie jest jeszcze typem sportowca. Interesuje się filozofią, fizyką, fotografią. Uwielbia jeździć na rowerze. Jest przystojny, inteligentny. Imponuje rówieśnikom szeroką wiedzą. Lubi obracać się w dobrym towarzystwie. Jedzie na studia do Wrocławia, chce studiować fizykę. Po pewnym czasie uzna, że był to czas fascynacji materializmem dialektycznym i całkowitej obojętności wobec spraw doczesnych. Ma problemy z nauką. Ucieka z Wrocławia do Warszawy, a tam poznaje innych studentów, zafascynowanych taternictwem.

Wspinaczki uczy go Elżbieta Kowalska. Zawada zapisuje się do klubu i zaczyna się szkolić. W kolejnych rozdziałach poznajemy szczegóły dotyczące wypraw organizowanych i często prowadzonych przez słynnego alpinistę. W czasie żałoby, po nieszczęśliwym wypadku i utracie członka ekipy, powraca pytanie o sens wspinania. Trybalski niezwykle ciekawie spisuje fragmenty historii polskiego alpinizmu. Jest dociekliwy, ale nie nudzi czytelnika nadmierną ilością danych. Korzysta ze wspomnień spisanych przez Zawadę. To naprawdę bardzo ciekawa książka, która zainteresuje nie tylko fanów alpinizmu. Opowieść jest dobrze skonstruowana i zilustrowana bogatym zbiorem fotografii.

Oprawa twarda, szyta, spis spuścizny bohatera, spis inicjatyw upamiętniających jego postać, przypisy, indeks nazwisk.

Nieźle się zapowiadało

 

 

Autor: Jan Suzin
Wydawnictwo Arkady

Jan Suzin (1930-2012) był prezenterem Telewizji Polskiej i lektorem filmowym. Jego charakterystyczny, niski głos przez lata towarzyszył milionom telewidzów. Z wykształcenia był architektem. Należał do zespołu projektującego warszawski MDM. Pracę w telewizji rozpoczął w połowie lat pięćdziesiątych i zakończył po czterdziestu latach. Książka „Nieźle się zapowiadało” powstała dzięki żonie Jana Suzina, aktorce Alicji Pawlickiej. Porządkując dokumenty po mężu, natknęła się na brulion z notatkami.

Suzin opisuje powstawanie telewizji, casting, który wygrał przypadkiem. Jego głos od razu spodobał się Hanuszkiewiczowi. Nikt nie chciał wierzyć, że nigdy wcześniej nie ćwiczył dykcji. Nowa praca dała mu możliwość poznania plejady polskich artystów, reżyserów, aktorów, operatorów. Wszyscy zarabiali wtedy niewiele. Przesiadywali w studiu po godzinach, w ciasnocie, w prowizorycznych garderobach. Mieli poczucie misji. Brali udział w powstawaniu czegoś nowego.

Autor przytacza anegdoty, słynne wpadki i przejęzyczenia lektorów. Opowiada o błędach, które popełniał jako nowicjusz. Z czasem nauczył się, że filmy należy czytać bez emocji, prawie obojętnie i prawie szeptem. Czas wolny spędzał w telewizyjnej kawiarence. Praca była dla niego całym życiem.

Książka spodoba się starszym czytelnikom, którzy pamiętają dobranockę „Miś z okienka” z Bronisławem Pawlikiem, „Teleranek” z Adamem Słodowym, „Paragraf i fajkę” z Jerzym Sawickim, „Piórkiem i Węglem” z Wiktorem Zinem, „Sondę” czy program „Pieprz i wanilia”. Pod koniec lat pięćdziesiątych telewizję można było już oglądać przez sześć dni w tygodniu. Zespół lektorów powiększał się. Dołączyła Irena Dziedzic i Alina Rudnicka. Często nowe osoby miały za sobą doświadczenie radiowe. Radio było dla poczatkującej telewizji źródłem wiedzy i inspiracji.

Urzędnicy chcieli nadać nowym zawodom telewizyjnym nazwy, określić normy, wykonywane czynności i czas pracy. Wyśrubowana norma gwarantowała, że nikomu nie trzeba będzie dawać podwyżek. Nikt nie był w stanie jej wyrobić. Autor pisze o legendarnych prezenterach pogody, opowiada o powstawaniu „Dziennika”. Ekipa z placu Wareckiego była zgrana. Rodziły się w niej przyjaźnie na całe życie. Suzin z czasem stał się reporterem. Przygotowywał krótkie materiały filmowe na temat architektury, pracowni, budów i rekonstrukcji. Był zwolennikiem programów prowadzonych na żywo. To pozwalało widzom uczestniczyć w wydarzeniach.

Praca w telewizji dawała nieograniczone możliwości rozwoju. Można było wyjeżdżać za granicę, obserwować z bliska bieżące wydarzenia kulturalne. Zderzenie z inną rzeczywistością jeszcze bardziej uwydatniało polską biedę, szarzyznę, rywalizację, donosicielstwo. Suzin przestrzega czytelników przed współczesną telewizją. Pisze: „wyrosło z niego monstrum, trzymające nas żylastymi łapskami za gardło”. Z ekranu leją się same okropieństwa. To powoduje, że ludzie stają się jeszcze bardziej nerwowi. Głupstwa powiedziane z ekranu nabierają wagi dekretu. Autor zachęca więc do wyłączenia telewizora na kilka dni, po to, aby przekonać się, że mamy czas na majsterkowanie, naprawianie, rozmowy czy partię szachów.

Lektura wspomnień Suzina jest pasjonująca. Czarno-białe zdjęcia ekipy tworzącej pierwsze programy, wprowadzają czytelnika w klimat minionej epoki, kiedy ludzie mieli tak niewiele, ale chyba byli szczęśliwsi. Na ostatnich stronach znajdziemy felietony Jana Suzina publikowane w „Brulionie Kazimierskim”, wywiad z żoną autora – Alicją Pawlicką oraz mały słownik, zawierający biogramy wymienianych w tekście osób.

Oprawa miękka, szyta, spis ilustracji.