Archiwa tagu: literatura faktu

Klachy z Koszutki

Autorka: Barbara Romer-Kukulska
Wydawnictwo: Ośrodek Karta
Warszawa 2023

Niedawno wydana przez Ośrodek Karta wspomnieniowa książka Barbary Romer-Kukulskiej przenosi czytelnika do Katowic z lat 60-tych ubiegłego wieku. Tytułowa Koszutka to perła powojennego modernizmu, nowo powstała dzielnica miasta, do której wprowadza się rodzina autorki i choć początkowo nie jest im łatwo zasymilować się z resztą mieszkańców (cień na relacje z sąsiadami rzucają ziemiańskie korzenie Romerów) z czasem wspólne, codzienne problemy integrują wszystkich bez względu na zawód czy pochodzenie. Mała ojczyzna pisarki to z jednej strony kulturowy tygiel, w którym mieszają się ludzie z różnych stron kraju, a z drugiej – zwykłe podwórko, będące miejscem zabaw autorki z dziećmi sąsiadów, od których uczy się śląskiej gwary i zwyczajów wyniesionych z domu. Wspomniana narracyjna perspektywa dziecięcego podwórka urzeka czytelnika, trafia w samo sedno opowieści, podkreśla elementy często niewidoczne w tradycyjnych relacjach autobiograficznych czy reportażach.

Oryginalna i barwna społeczność Koszutki formuje się z ludzi tutejszych oraz przyjezdnych – wszyscy próbują poradzić sobie z tym, co przynosi im los. Spajająca ich tożsamość dopiero narodzi się w wyniku wspólnych doświadczeń dobrych, ale też trudnych. Autorce doskonale udaje się uchwycić ten proces w toku, dzięki stopniowemu wydobywaniu z głębin pamięci kluczowych momentów życia społeczności. Pisarka opowiada o nich z humorem, czasami z nostalgią lub trochę gorzkim zamyśleniem. Nie jest to książka o wielkich wydarzeniach czy wybitnych jednostkach, to narracja o ludziach zwyczajnych, którym przyszło żyć w dziwnych czasach, ale każdy z nich jest wyjątkowy tak, jak wyjątkowe potrafi być każde ludzkie istnienie.

Autorka książki, ożywiając peerelowską rzeczywistość, „plotkuje” o Śląsku, wspomina go z czułością właściwą emigrantce tęskniącej za domem dzieciństwa. „Klachy z Koszutki” z pewnością trafią do serca czytelników, poszukujących kameralnych opowieści o latach, które minęły. Pisarka bardzo plastycznie opisuje rzeczywistość, oddaje atmosferę tamtego okresu, ewokuje kolory, zapachy i smaki, dodatkowo okraszając je śląską gwarą i fotografiami pochodzącymi z prywatnych archiwów. Gorąco polecam publikację czytelnikom zainteresowanym historią Katowic, a także miłośnikom autobiograficznych opowieści. Oprawa miękka, klejona.

Pokolenie zmiany. Młodzi o sobie i świecie, który nadejdzie


Autorka: Justyna Suchecka
Wydawnictwo: WAB

 

 

Justyna Suchecka, nagradzana dziennikarka edukacyjna pracująca w tvn24.pl, kreśli obraz pokolenia Z, tzw. zetek, zoomerów i postmilenialsów, czyli osób urodzonych między rokiem 1995 a 2010 i dorastających w scyfryzowanym społeczeństwie.

Opisywani młodzi ludzie wyróżniają się tym, że mocno angażują się w aktualne problemy i chcą zmieniać świat. Wielu z nich ma dystans do pracy, lubi neologizmy, chodzi w marynarkach swoich dziadków, ma czarne poczucie humoru, ironicznie używa uśmiechniętych buziek, a w mailowej zwrotce ma ustawione: „jeśli masz jakieś pytania, zapytaj kogoś innego” albo „żyj, śmiej się, ale mnie zostaw w spokoju”.

Suchecka próbując zrozumieć pokolenie Z, rozmawia z licznymi jego przedstawicielami, odwiedza licea w różnych miastach Polski, ogląda mnóstwo filmików w internecie, czyta prace naukowe, zagląda do badań i raportów, uczestniczy w konferencjach i festiwalach. W książce oprowadza czytelników po internetowym świecie młodego pokolenia, wyjaśniając m.in. czym są dramy między influencerami. Pisze o podejściu zetek do pracy, ich kodach kulturowych, autorytetach, aspiracjach, wartościach i kondycji psychicznej. Pokazuje różne punty widzenia i poglądy. Podejmuje też tematy dotyczące religijności, LGBT, katastrofy klimatycznej, polityki i komunikacji międzypokoleniowej. Wśród rozmówców znaleźli się m.in. piosenkarka Young Leosia, artysta WaluśKraksaKryzys, muzyk Zdechły Osa, Zuzanna Karcz z Dąbrowy Górniczej, aktywistka studiująca prawo i globalny biznes, oraz Paweł Smolnik, licealista z Gdańska, którego śledzi na TikToku około 60 tysięcy osób. Na końcu książki znajduje się lista lektur. Okładka miękka, klejona.

Bardzo ciekawy reportaż. Polecam.

Grabież. Historia majątku rodzinnego i nazistowskiego skarbu

Autor: Menachem Kaiser
Wydawnictwo: Ośrodek Karta
Warszawa 2023

Nakładem wydawnictwa Ośrodek Karta ukazuje się publikacja, która wywołała duże poruszenie za oceanem – znalazła się na liście najlepszych książek non-fiction „The New York Times” i zdobyła kilka prestiżowych nagród. Autor to kanadyjski pisarz, pochodzący z religijnej żydowskiej rodziny. Mężczyzna należy do tzw. drugiego pokolenia po Zagładzie i podejmuje próbę dotknięcia historii przodków, a doprowadza go ona do Polski. Najbardziej prawdopodobną motywacją takiej podróży w przeszłość wydaje się poczucie przynależności do świata, który odszedł, jednak w tym przypadku motorem działań jest sytuujące się po przeciwnej stronie przekonanie o braku ciągłości, którego doznaje pisarz, a które przyjmuje postać białych plam i niedopowiedzeń.

Historia opowiedziana na łamach książki przedstawia wciągające śledztwo, prowadzone przez autora w celu odzyskania majątku, należącego przed wojną do pochodzącego z Sosnowca dziadka. Mężczyzna odnajduje rodzinną kamienicę, poznaje kolejne nazwiska członków rodziny, ogląda przestrzeń, w której mijała ich codzienna egzystencja. „Gdy szukacie swoich korzeni, liczy się specyfika miejsca” (s.14), dlatego autor stara się kierować spojrzenie na konkretne elementy miasta: kanciastą kamienicę, remontowane mieszkanie, wąską i tłoczną ulicę czy architekturę najbliższego otoczenia. Czy nawiązuje kontakt ze swoim dziedzictwem? Nie do końca. „Prawda, część prawdy lub jedna z prawd” (s. 183), która wyłania się ze zbudowanej przez niego narracji, czasami układa się w spójną całość, by po chwili pęknąć i rozsypać się jak domek z kart. Tak dzieje się z wieloma holokaustowymi historiami i losami ludzi, rozbitych na drobne kawałki przez wydarzenia II wojny światowej. Natomiast współczesne zderzenie nie tylko interesów, ale również uczuć pisarza oraz mieszkańców wspomnianej kamienicy, ukazuje jak trudne jest polsko-żydowskie dziedzictwo, jak skomplikowane relacje mogą łączyć ludzi żyjących przed wojną pod jednym niebem, a także jak historie przodków determinują życie następujących po nich pokoleń. „To niezwykłe, jak długo czyn przemocy potrafi odbijać się echem” (s. 179) – pisze Menachem Kaiser i być może są to najważniejsze słowa, które padają w tej książce.

Co jeszcze ujmuje czytelnika i sprawia, że pomiędzy nim a nadawcą tekstu rodzi się szczególny rodzaj zaufania? Zaskakująco autentyczny, pozbawiony upiększeń portret rodzinny, naszkicowany przez autora „Grabieży” – choć jeszcze silniej chyba uderza szczera relacja, dotycząca procesu odzyskiwania kamienicy przy Małachowskiego 12 (może 34), nie wolna od dylematów moralnych i gorzkich refleksji. Pisarz nie boi się otwarcie i uczciwie mówić o budzącym w Polsce bardzo silne kontrowersje motywie Żyda wracającego po rodzinny majątek. Książka przynosi odpowiedzi na pytania, których pewnie nigdy nie odważylibyśmy się zadać w bezpośredniej rozmowie z potomkiem Ocalonego z Zagłady. Całość – napisana świetnym, trochę reporterskim, a trochę pamiętnikarskim stylem – stanowi publikację, obok której nie powinno się przejść obojętnie, mój „must read” miesiąca, który zdecydowanie polecam. Oprawa miękka, szyta.

Czytaj dalej →

Nasze życie wszędzie – Siemieńscy

Autorka/redaktorka: Aleksandra Bellwon
Wydawnictwo: Ośrodek Karta
Warszawa 2023

Redaktorka Ośrodka Karta, Aleksandra Bellwon, bierze pod lupę historię pewnej emigranckiej, żeby nie powiedzieć nomadzkiej rodziny, dla której nieustanna zmiana miejsca zamieszkania stanowi styl życia, a jedyną wartością niezmienną jest polskość. Jak to się stało, że Siemieńscy, bo o nich tu mowa, wielokrotnie przeprowadzają się z państwa do państwa, poznają nowe miasta, ludzi i kultury, a jednocześnie nie gubią istoty tejże polskości, pielęgnują ją i przekazują swoim dzieciom?

Wszystko rozpoczyna się w 1995 roku, kiedy to Wilczek – głowa rodziny – przyjmuje posadę w biurze Wysokiego Komisarza OBWE ds. Mniejszości Narodowych i zaczyna pełnić misje dyplomatyczne w różnych rejonach świata. Haga, Moskwa, Bratysława, Ankara, Tbilisi to kolejne punkty na mapie wspomnień, wielobarwny kolaż relacji i fotografii z rodzinnego albumu. Aleksandrze Bellwon udaje się bardzo zręcznie zrekonstruować, ułożyć w chronologiczną całość skrawki egzystencji zapisanej w dokumentach osobistych. Opowieść, która wyłania się z układanki redaktorskiej, obejmuje piętnaście niesamowitych lat życia bohaterów książki. Montaż dzienników, notatek czy listów, a także współcześnie przeprowadzonych rozmów wskazuje najistotniejsze miejsca narracji, kluczowe dla zrozumienia pełnego wymiaru opowiadanej historii. Czytelnik, obok dziejów Siemieńskich, odnajdzie w książce obserwacje na temat codzienności ludzi, mieszkających w kilku krajach na przełomie XX i XXI wieku. Siemieńscy bowiem nie ograniczają swojej egzystencji do służbowej przestrzeni i turystycznych wycieczek. Oni starają się zanurzyć w rzeczywistości każdego kraju, w którym goszczą, poznać sąsiadów, ich problemy społeczne i ekonomiczne, a także realia ówczesnej polityki. Wreszcie, w tym najbardziej intymnym, prywatnym wymiarze, publikacja ukazuje obraz pięknej miłości, która jest siłą dla wszystkich członków rodziny, ratuje ich przed emigrancką samotnością i buduje tożsamość.

Książka zabiera czytelnika w ciekawą, często wzruszającą podróż po Europie sprzed lat. Dzieje Siemieńskich dowodzą, że nawet pomiędzy ludźmi z różnych stron świata jest możliwa lojalność, hojność i przyjaźń po grób, a rodzina to największa wartość, pozwalająca złapać wiatr w żagle. Bardzo polecam. Oprawa utwardzana, szyta, interesujące fotografie.

Czytaj dalej →