Archiwa tagu: emigracja

Egipt. Kairskie życie polskiej muzułmanki

Autorka: Aleksandra Helail
Wydawnictwo: Pascal
Bielsko-Biała 2024

Ciekawa publikacja napisana przez autorkę, która nie boi się poruszać drażliwych tematów. Aleksandra Helail to mieszkająca w Kairze Polka, muzułmanka, żona Egipcjanina i matka jego dziecka, bizneswoman pracująca w kraju, który nie we wszystkim sprzyja kobiecie. Autorka opowiada o Egipcie jaki zna z codziennego życia i jaki zdarza jej się oglądać od czasu do czasu podczas rodzinnych wyjazdów na wieś czy podmiejskich wycieczek i spacerów. Czytelnik odnajdzie w książce wiele ciekawostek i informacji, których nie pozna, będąc turystą w kraju faraonów. Egipski świat okazuje się światem podzielonym na dwa, co widać wyraźnie na poziomie klas społecznych, zamożności, edukacji dzieci a także języka. Wiele miejsca autorka poświęca relacjom rodzinnym i damsko-męskim czyli temu, co zakochanym robić wolno a czego nie wolno. Życie jednostki podlega nieustannym wpływom otoczenia, niekiedy kończy się to dyskryminacją osób niereligijnych lub religijnych – wszystko tu zależy od tego, w której części kraju się znajdujemy. Nie bez kozery od razu przychodzi na myśl status kobiety w muzułmańskim państwie. Hidżab, nikab oraz burkini zamiast bikini to tylko zewnętrzne oznaki tego, jak postrzegana jest kobieta na poszczególnych etapach swojego życia. Najciekawsze wydają się jednak rozdziały poświęcone oryginalnym zwyczajom i zachowaniom, obserwowanym na co dzień, ale też od święta np. podczas zaręczyn, wesela czy Ramadanu. Kolejnym interesującym tematem są niespotykane nigdzie indziej profesje, zakaz spożywania alkoholu oraz zaskakująco praktyczne wskazówki dla osób odwiedzających Egipt.

Obraz kraju, który wyłania się z kart książki jest wielobarwny, różnorodny i pełen kontrastów. Zdecydowanie dominuje w tej opowieści kobieca perspektywa, widoczna chociażby w doborze tematów związanych z edukacją i karierą płci pięknej, kulinariami, macierzyństwem czy wspominanym wcześniej ubiorem. Polecam publikację każdemu, kto wybiera się do Egiptu lub tylko z odległości chciałby się przyjrzeć innej, ciekawej społeczności, religii oraz kulturze. Oprawa miękka, szyta, wydanie zdobione oryginalnymi, niepocztówkowymi fotografiami.

Usoa, dziewczynka, która przyleciała

Autorka: Patxi Zubizarreta
Ilustratorka: Elena Odriozola
Wydawnictwo: Widnokrąg
Piaseczno 2023
Poziom: BD I

Książeczka napisana przez baskijskiego autora literatury dziecięcej, tłumacza literatury pięknej i twórcę spektakli. Zubizarreta to artysta doceniony, zdobywca wielu nagród, a jego dzieła znajdują się na Honorowej Liście IBBY. Szata graficzna natomiast to dzieło pochodzącej z Kraju Basków ilustratorki, której trwały wkład w literaturę uhonorowano Grand Prix na Biennale Ilustracji w Bratysławie. Współpraca tegoż duetu owocuje publikacją niezwykle oryginalną w formie i treści, wartą bliższego poznania zarówno przez najmłodszych, jak i dużo starszych czytelników. Tytułowa Usoa to kilkuletnia dziewczynka, która samotnie przylatuje z pełnej zagrożeń Afryki „do kraju, w którym nie brakuje jedzenia i w którym panuje pokój” (s. 20). Jak to możliwe? Historia to zupełnie niesamowita, bowiem mama dziewczynki, chcąc ratować ją przed głodem i wojną, wyprawia dziecko samolotem do lepszego świata. Usoa z poprzedniego życia ma jedynie list – fundament tożsamości bohaterki, która zmaga się nie tylko z tęsknotą za afrykańską mamą, ale także z pytaniami o własny status w nowej rodzinie, szkole czy kraju zamieszkania.

„Usoa” to książka o emigracji, a może lepiej o uchodźstwie, które nigdy nie należy do łatwych doświadczeń. Toteż nie jest łatwo przekazać prawdę o nim dzieciom, które przecież także chcą wiedzieć i szukają odpowiedzi. Autorowi udaje się naświetlić problem dzięki osadzeniu swojej opowieści na obrazowej, choć nieco kontrowersyjnej analogii adopcji afrykańskiej dziewczynki i podrzucenia kukułczego jajka do gniazda innego ptaka. Łatwo pochopnie ocenić kukułkę, nie zastanawiając się nad tym, że być może ma ona swoje powody, by postępować tak, jak postępuje. Czytelnik, który z empatią pochyli się nad lekturą tej wierszowanej opowiastki, dostrzeże, że Usoa nie jest córką kukułczej mamy, a jej imię znaczy gołąbka – ta, która przyleciała. Polecam książkę szczególnie teraz, kiedy coraz więcej sąsiadów zza wschodniej granicy próbuje u nas budować swoje gniazda. Oprawa twarda, szyta.

Trzy życia Ireny Gelblum

Autor: Remigiusz Grzela
Wydawnictwo: Bellona
Warszawa 2023

Remigiusz Grzela po raz drugi mierzy się z biografią tytułowej bohaterki, Ocalonej, Osmalonej (jak pisała niegdyś Irit Amiel), bojowniczki z getta warszawskiego, emigrantki, dziennikarki, poetki, Żydówki, Polki, Włoszki – korowód tożsamości zdaje się dłuższy niż „trzy życia” wyliczone na wstępie przez autora. Pierwszy tekst nosi tytuł „Wybór Ireny” (P. 21/14) i jest być może nieco uboższy, choć posiada tę samą trójdzielną konstrukcję, co ten drugi: znikanie – pamięć – zniszczenie. Fragmenty napisanej dziesięć lat temu biografii można odnaleźć w najnowszej publikacji, jaki zatem może być powód powrotu badacza do opowiedzianej już raz historii? Z jednej strony jest to sprzeciw jednego z pojawiających się w tekście rozmówców, który nie zgadza się na publikację pewnych treści, a z drugiej strony przyczyny należy szukać w wewnętrznym przekonaniu autora, że nie dość dogłębnie przeanalizował temat, a bohaterka książki wciąż pozostaje dla niego tajemnicza i nieuchwytna.

Irena pochodzi z zamożnej żydowskiej rodziny, ale wojna zmusza ją do przeprowadzki do getta warszawskiego. Bohaterka należy do konspiracji, pracuje jako łączniczka Żydowskiej Organizacji Bojowej, udaje jej się przetrwać i po wojnie wyjechać do Palestyny. Irena należy do enigmatycznej grupy mścicieli, którzy szukają odwetu za krzywdy wyrządzone podczas Szoa, jednak żydowska część jej biografii, wojenne czyny i stare przyjaźnie zostaną przez nią zatarte, podobnie stanie się z kolejnymi etapami jej egzystencji. Małżeństwo, macierzyństwo, praca dziennikarska, rozwód, kolejne małżeństwo wreszcie włoska kariera poetki i tłumaczki, powrót do Polski i dom w podwarszawskim Konstancinie – Grzela rekonstruuje biografię Ireny ze skrawków, poznaje ją na nowo, ponieważ okazuje się, że pomimo prywatnej znajomości z artystką, tak naprawdę nie wie, kim ona była.

Publikacja to nie tylko biografia wyjątkowej postaci, która budzi skrajne emocje nawet po śmierci. Książka opisuje proces dochodzenia do prawdy przez badacza, zdradza jego warsztat, metody pracy, odkrycia oraz miejsca projektowane z powodu braku śladów i solidnego kamuflażu, wobec którego autor niejednokrotnie bywa bezsilny. Polecam publikację czytelnikom zainteresowanym losem polskich Żydów w XX wieku, a także tematyką pamięci i tożsamości. Oprawa twarda, szyta.

Czytaj dalej

Nie jestem twoim Polakiem. Reportaż z Norwegii

Autorka: Ewa Sapieżyńska
Wydawnictwo Krytyki Politycznej
Warszawa 2023

Ewa Sapieżyńska – socjolożka, emigrantka, na co dzień mieszkająca w Norwegii – zainspirowana ruchem Black Lives Matter, pisze wstrząsającą zarówno dla Polaków, jak i Norwegów książkę o uprzedzeniach, nierównościach i stereotypach. Dlaczego? – bo jej zależy. Publikacja to wiadro zimnej wody, otwiera oczy na problem, o którym milczano od lat, szybko staje się bestsellerem i dziś znajduje się w każdej norweskiej bibliotece, a także wkracza do programu nauczania w norweskich szkołach średnich.

Co takiego jest w tej książce? Naga prawda, o której być może wielu chciałoby nie wiedzieć. Tutejsi nie chcą być zdemaskowani, przyjezdni unikają rozpamiętywania bolesnych doświadczeń. Autorka uważnie przygląda się napięciom narodowościowym w społeczeństwie, w którym żyje od kilku lat, przeprowadza rozmowy z mieszkającymi w Norwegii Polakami. Emigrant z kraju nad Wisłą stanowi tu obcy, gorszy element i doznaje dyskryminacji na wielu polach. Polacy jako największa mniejszość w Norwegii – mieszka ich tam ponad sto tysięcy – są traktowani jako tania siła robocza, symbolizuje ich hasło „katolik”, które w głowach Norwegów najczęściej rymuje się z „alkoholik”, krótko mówiąc stanowią najniższą klasę społeczną w społeczeństwie dumnym ze swej bezklasowości. Paradoks. Polakami określa się wszystkich cudzoziemców, którzy wykonują źle płatne zawody, a fraza „polskie godziny pracy” oznacza przydługie dniówki. Polskość w niektórych kontekstach brzmi jak obelga. Etykietowanie ludzi dzieli, blokuje interakcje, nie pozwala dostrzec, kto stoi po drugiej stronie i co najważniejsze – rani.

Czy Sapieżyńskiej udaje się przebić przez ścianę stereotypów i uprzedzeń? Nie wiem, ale dzięki jej książce ściana zaczyna być nieprzezroczysta, a to już i tak wiele. Autorce w żadnym razie nie chodzi o atak na norweskie społeczeństwo, a o obronę wartości, które mu przyświecają, o to, żeby czyny niepostrzeżenie nie rozmijały się ze słowami. Warto, czytając reportaż, zastanowić się nad własnym postrzeganiem imigrantów coraz liczniej odwiedzających nasz kraj. Inny nie znaczy gorszy. Książka ważna i bardzo udana. Polecam każdemu. Oprawa miękka, klejona.

Czytaj dalej

Adieu Varsovie

Autorka: Janka Kaempfer Louis
Wydawnictwo: Fame Art Books & Music
Lublin 2023

„Adieu Varsovie” to autobiograficzna książka, napisana przez córkę Ocalonych z Zagłady, emigrantkę marcową, dziennikarkę prasową i telewizyjną, a także tłumaczkę. Pewnego dnia, pod wpływem niefortunnej historii jednej książki, którą wycofano z księgarń prawie od razu po jej publikacji, autorka postanawia opowiedzieć światu o niezwykłych losach swojej rodziny, której przyszło żyć w czasach antysemityzmu i komunizmu w Polsce. Ta wycofana ze sprzedaży książka to napisana przez Remigiusza Grzelę biografia matki autorki, Ireny Gelblum. I właśnie głównie matce poświęcona jest niniejsza publikacja, choć czytelnik odnajdzie w środku również dzieje dalszych członków rodziny Gelblumów oraz Weinbergów. Ci drudzy przetrwali wojnę na Syberii, natomiast pierwsi zginęli w Zagładzie. Matka autorki, mająca w latach okupacji pseudonim „Irka wariatka” przeżywa, działa w Żydowskiej Organizacji Bojowej, a po wojnie należy do grupy Mścicieli – młodych ludzi podporządkowanych szalonej idei zemsty na nazistach, dokonywanej na własną rękę. Lata komunizmu przynoszą nową rzeczywistość, w którą wierzy ojciec autorki, wstępując do partii. Rodzinie wiedzie się względnie dobrze, jednak autorka wspominając swoje dzieciństwo, nie nazywa go szczęśliwym, a naznaczonym poczuciem winy (typowym dla tzw. drugiego pokolenia). Marzec‘68 brutalnie przerywa żydowskie życie w Polsce, członkowie rodziny emigrują, jednak każdy oddzielnie i w innym kierunku.

Autorka opisuje w książce proces odkrywania prawdy o swoich rodzicach, a także o własnej tożsamości. Decyzje, które podejmuje jej matka, konstruując kolejne, fałszywe tożsamości i postępowanie ojca, usiłującego za wszelką cenę dostosować się do otoczenia, na kartach książki zostają poddane krytyce i trzeźwemu osądowi. Autorka surowo ocenia rodziców, a w jej słowach pobrzmiewa echo gniewu i żalu, przeczekanego bólu, który odzywa się nagle po latach. Czytelnik odnajdzie tu także niezbyt pochlebny obraz Polski z drugiej połowy XX wieku. Jednak najbardziej uderza zapis nieodwracalnego procesu rozpadu rodziny, stopniowego rozluźniania się więzi pomiędzy jej członkami. Polecam. Oprawa miękka, klejona.

Wyspy bardzo Owcze. Gawęda północnoatlantycka

Autorka: Kinga Eysturland
Wydawnictwo: Pascal
Bielsko-Biała 2023

Książka przygotowana przez zafascynowaną Skandynawią autorkę, podróżniczkę, a od kilku lat mieszkankę tytułowych wysp, dla których porzuciła rodzinny Gdańsk. Obserwacje przez nią czynione i zamieszczone w publikacji ukazują przestrzeń nie tyle z perspektywy turysty – podróżnika, ale miłośnika, osoby, która wybrała to miejsce na swój dom.

Autorka opisuje pierwsze zderzenie z Wyspami Owczymi – słowo „zderzenie” jest tu użyte świadomie, ponieważ pobyt delikatnie mówiąc nie należy do udanych i kończy się nakazem opuszczenia terytorium. Kolejny przyjazd jest zdecydowanie szczęśliwszy, pozwala na zakorzenienie w nowej przestrzeni, mimo niegościnnego klimatu i specyficznego stylu życia tutejszych Farerów. Autorka analizuje w książce dwie podstawowe cechy wyspiarskiego świata: izolację i mikronację, które wpływają na każdy aspekt codziennego funkcjonowania – od wizyty u lekarza, lekcji w szkole czy prowadzenia biznesu po związki uczuciowe, relacje społeczne, plotki, wyznawane wartości i przestępczość. Czytelnik odnajdzie w publikacji zbiorowy portret Farerów, a także opis miejsc, wartych odwiedzenia i garść praktycznych porad dla turystów, w tym spis adresów noclegowych i nazw restauracji, a także wskazówki dotyczące poruszania się po wyspach. Ciekawym fragmentem książki są rozważania na temat wielorybnictwa, które od lat budzi kontrowersje na całym świecie.

Publikacja powinna zaciekawić miłośników nordyckich klimatów, a także osoby planujące odwiedzić Wyspy Owcze, choć nie jest to przewodnik turystyczny. Książka gatunkowo najbliższa jest gawędzie o autobiograficznym zabarwieniu, obfitującej w ciekawe i zabawne anegdoty, okraszonej atrakcyjnymi fotografiami. Na końcu zamieszczono bibliografię i spis przydatnych stron internetowych. Polecam. Oprawa miękka, klejona.

Czytaj dalej

Spadochrony

Autorka: Kelly Yang
Wydawnictwo: We Need Ya
Poznań 2023
Poziom: BD IV

„Spadochrony” to powieść obyczajowa, adresowana do tzw. młodych dorosłych, opublikowana pod znanym nastolatkom szyldem We Need Ya, którego symbolem jest jednorożec. Autorka, podobnie jak główna bohaterka powieści, pochodzi z Chin, ale dorastała w Kalifornii, pisarstwem zajmuje się od pięciu lat, a na naszej liście pojawia się po raz pierwszy.

Tytułowe spadochrony to bogate nastolatki, przyjeżdżające z Azji do Stanów Zjednoczonych, gdzie nikt ich nie oczekuje i nikt się ich nie spodziewa. Pojawiają się nagle w obcej przestrzeni, jakby spadli z nieba i muszą błyskawicznie znaleźć dla siebie miejsce. Jedną z nich jest Claire, pochodząca z zamożnej rodziny, mieszkającej w Szanghaju. Dziewczyna wynajmuje pokój u filipińskiej samotnej matki, której córka uczęszcza do tej samej szkoły co Claire. Nastolatki początkowo nie znajdują wspólnego języka ze względu na dzielące je różnice. Bohaterce udaje się zaaklimatyzować dzięki towarzystwu młodych Chinek oraz chłopakowi, który zabiega o jej uczucie. Niestety amerykański sen okazuje się raczej koszmarem, w którym przed złem nie ochronią żadne pieniądze czy pochodzenie, o czym boleśnie przekonują się obie dziewczyny.

Powieść opowiada o życiu dwóch nastolatek, które na pierwszy rzut oka więcej dzieli niż łączy. Dziewczyny prowadzą odmienny styl życia, mają inny status materialny i inne problemy, z którymi muszą się zmagać każdego dnia. Zbliża je konieczność walki o własną godność w obliczu przemocy seksualnej. A nic tak nie dodaje sił jak solidarność, kobiece wsparcie określane ostatnio popularnym hasłem: siostrzeństwa. Książka zawiera wątki autobiograficzne i wpisuje się w ideę ruchu #MeToo. Bardzo polecam nastoletnim i dorosłym czytelniczkom. Oprawa miękka, klejona.

Czytaj dalej

Ucieczka na Marstrand

Autorka: Anna Grinzweig-Jacobsson
Wydawnictwo: Ośrodek Karta
Warszawa 2022

Pierwsza książka szwedzkiej autorki, urodzonej w Polsce „emigrantki marcowej”, stanowi zbiór wspomnień o powojennym życiu ludzi Ocalonych z Szoa. Tytułowy Martstrand to obóz dla uchodźców, do którego docierają pozbawieni polskiego obywatelstwa wygnańcy. Szwecja staje się azylem dla wyrzuconych poza nawias Żydów, jednak proces gojenia ran trwa latami.

Czytelnik odnajdzie w książce uporządkowany chronologicznie zbiór fragmentarycznych relacji o przeżyciu pokoleniowym, które konstytuuje się wokół hasła: Marzec ‘68. Autorka mówi o własnej przeszłości, a gdy oddaje głos swoim rozmówcom, dyskretnie uzupełnia, komentuje i osadza wspomnienia w kontekstach, nadając narracji spójność i ład. Karty publikacji wypełniają głosy ludzi uciekających przed antysemityzmem, panoszącym się w kraju, który dotąd uznawali za własny. Większość z nich to przedstawiciele inteligencji: inżynierowie, lekarze, naukowcy i młodzi ludzie – studenci – reprezentanci tzw. „drugiego pokolenia”. Wszyscy oni po latach zgodzili się opowiedzieć swoje historie naznaczone narastającym wykluczaniem, rozczarowaniem i samotnością, ale także nadzieją na lepsze jutro.

Książka wyróżnia się spośród literatury o tożsamej tematyce podkreśleniem roli szwedzkiej ambasady w procesie emigracji Żydów z Polski, a także prezentacją wspomnień Szwedów, którzy jako pierwsi zetknęli się z uchodźcami. Warto zwrócić uwagę na wartości estetyczne tekstu, wśród nich oryginalne porównanie transferu tożsamości do odgłosu cieknącego kranu, który cały czas słyszymy, a nie stanowi on przedmiotu naszych codziennych rozmów czy obserwacji. Książka ma ciekawą formę graficzną, zawiera fotografie oraz niewielką bibliografię. Okładka miękka, klejona. Bardzo polecam.