Archiwa tagu: Wydawnictwo Wielka Litera

Najciekawsza książka na świecie

Autor: Edward Brooke-Hitching
Wydawnictwo: Wielka Litera

Książka brytyjskiego badacza historii i pisarza, członka Królewskiego Towarzystwa Geograficznego, to zbiór ciekawostek z różnych dziedzin tematycznych i okresów historycznych. Już na stronie przedtytułowej poznajemy w przypisie jedną z nich. Dotyczy ona historii tejże strony: otóż dawniej nazywano ją po angielsku „bękartem”, a jej główną funkcją było chronienie strony tytułowej przed zabrudzeniem. Do początku XVIII wieku, kiedy książki na półkach ustawiano nie grzbietem, ale blokiem do przodu, „bękart” był wykorzystywany do identyfikacji danego dzieła.

„Najciekawsza książka na świecie” powstała na bazie zawartości pudła, w którym autor od młodych lat gromadził najbardziej fascynujące informacje ze świata. Doskonałą przestrzenią do rozwijania tego typu hobby był antykwariat z rzadkimi książkami, w którym dorastał. Stare księgi były skarbnicą fascynujących faktów i różnego rodzaju kuriozów, które notował w swoich zeszytach. Oprócz stert notatek w pudle znalazły się też kserokopie, wycinki z gazet i artykułów naukowych. Autor tworzy z tych materiałów swego rodzaju miscellanea. We wprowadzeniu określa też swoją książkę jako „papierowy pałac cudów, który można zwiedzać bez końca” czy też „zabazgrane serwetki wypadające z kieszeni maniaka” (s. 7).

W zbiorze ciekawostek znajdziemy dawne przepisy na długowieczność, szokujące dziś rady z poradnika „Wdowi skarbczyk” (1595), historię okrytego zła sławą londyńskiego szarlatana, kilka tytułów publikacji żartownisiów. Zobaczymy, jak wyglądała „Mapa Słońca” z roku 1665, gabinet osobliwości XVI-wiecznego włoskiego aptekarza czy prawosławną ikonę przedstawiającą św. Krzysztofa z psią głową.

Dowiemy się, że jamajski sprinter, Usain Bolt, ubrany w kombinezon windsuit, osiągając swoją maksymalną prędkość, oderwałby się od powierzchni największego księżyca Saturna – Tytana niczym startujący samolot. Prezydent USA Jimmy Carter oddając marynarkę do pralni zapomniał wyjąć jedną z najważniejszych rzeczy – plastikową kartę z kodami do amerykańskiego arsenału nuklearnego. Zwierzęta doświadczalne kojarzą się ludziom przeważnie z myszami lub szczurami, ale jakie stworzenie mogło być testerem pierwszego fotela lotniczego z funkcją katapulty. Aby to sprawdzić, siły lotnicze USA posłużyły się niedźwiedziem o imieniu Yogi, który po ponad siedmiu minutach lotu na spadochronie, wylądował bez uszczerbku. Jednak żeby to ocenić, bohaterskiego misia uśmiercono i przeprowadzono jego sekcję zwłok.

Każda ciekawostka opatrzona jest ikonką tematyczną (dotyczą one: wynalazków i teorii, nauki i medycyny, ciała, geografii, kosmosu, listów i książek, rozrywki, zwierząt i innych stworzeń, miłości i seksu, śmierci i życia pozagrobowego, polityki i władzy, jedzenia i picia, religii, transportu, roślin i sztuki). Napisana z pasją i poczuciem humoru książka, która dostarczy czytelnikom zarówno wszechstronnej wiedzy, jak i rozrywki. Okładka miękka, klejona. Polecam.

Przetrwać ’44

Autorzy: Agnieszka Cubała, Wojciech Lada, Sebastian Pawlina, Magdalena Rigamonti, Michał Wójcik, Sylwia Zientek
Wydawnictwo: Wielka Litera

Praca zbiorowa, gromadząca 11 mikrohistorii z czasów Powstania Warszawskiego, które mają pomóc czytelnikowi zrozumieć, jak żyło się w czasie powstania. Nie ma tu informacji o taktyce bojowej, liczb ani dat. Są natomiast liczne wspomnienia o próbach przetrwania ludzi i miejsc, opisy wysiłku, jaki włożyli Warszawiacy, by ochronić przed zapomnieniem poległych powstańców lub dobra kultury. Wspomnienia często dotyczą także prób stworzenia iluzji normalnego życia, lepszej rzeczywistości, mimo trwającej wokół wojny. Taki cel miał np. teatr lalkowy rozstawiony na barykadach dla dzieci, którym próbowano choć trochę ubarwić powstańczą codzienność.

Bardzo ciekawe są teksty Sylwii Zientek i Sebastiana Pawliny, którzy piszą o wymiarze strat, jakie poniosła polska kultura w czasie Powstania. Zientek wspomina o kradzieżach obrazów i wciąż trwających poszukiwaniach na różnych aukcjach – pisze np. o tym, jak odnaleziono słynną „Pomarańczarkę” Gierymskiego lub jak przebiegała odbudowa Warszawy. Sebastian Pawlina skupił się na bibliotekach i książkach, które m.in. Jan Zachwatowicz próbował ocalić. Niestety nie wszystkie próby ratowania najcenniejszych ksiąg i dóbr bibliotecznych się udały – najtragiczniejszą stratę polska kultura poniosła wraz ze spaleniem Biblioteki Krasińskich, w której zgromadzono najcenniejsze zbiory i która, zgodnie z układem kapitulacyjnym z 3 października, miała przetrwać. Niestety, mimo zawartego układu, Niemcy spalili ją, a wraz z nim tysiące ksiąg, takich jak: modlitewnik Henryka Walezjusza, Bibliotheca Polona magna universalis Józefa Załuskiego lub szare pudło Kazimierza Piekarskiego, w którym znajdowały się fakty dotyczące polskiego drukarstwa. Publikację kończy ciekawy i wstrząsający wywiad z Krystyną Zachwatowicz-Wajdą, która jako 14-letnia dziewczyna brała udział w Powstaniu.

Jest to bardzo wartościowa książka, która ma pomóc przetrwać pamięci o Powstaniu, o tym, jak się wtedy żyło, bo jak czytamy we wstępie „historia zwietrzeje, a pamięć pozostaje”. Polecam. Oprawa miękka, klejona.

Miłość bez jutra

Autorka: Agnieszka Cubała
Wydawnictwo: Wielka Litera
Warszawa 2024

Zbiór opowieści o miłości, która rodzi się w czasie absolutnie nieodpowiednim, w świecie pozbawionym nadziei i wbrew zdrowemu rozsądkowi. Autorka, popularyzatorka historii związanej głównie z II wojną światową, tym razem wydobywa na światło dzienne bardzo prywatne, intymne fragmenty przeszłości, bowiem koncentruje się na życiu uczuciowym ludzi wplątanych w wir dziejów i wielką politykę. Jednych miłość gubi, innym ratuje życie i pomaga przetrwać ekstremalnie trudny czas okupacji – wśród bohaterów książki pojawiają się sylwetki szerzej nieznane, ale także te sławne (tu: Hanka Ordonówna, Wiera Gran, Witold Zacharewicz, Tadeusz Borowski, Aleksander Wat czy Konstanty Ildefons Gałczyński). Ich historie pogrupowano według dominującego rysu uczucia, którego doświadczają, np. rozkwit miłości, rozłąka, rozstanie, małżeństwo, kobieca lub męska perspektywa. Agnieszka Cubała zbiera relacje Polaków żyjących w okupowanym kraju lub na jego pograniczu, wspomnienia świadków z obozów koncentracyjnych, łagrów, więzień, getta, a także opowieści wysyłanych do III Rzeszy robotników przymusowych czy mieszkańców Wołynia, którzy przed rzezią zawierają małżeństwa polsko-ukraińskie, wychowują wspólne dzieci i później nierzadko wspólnie giną z rąk nacjonalistów.

Książka prezentuje wiele wzruszających, pięknych, tragicznych, czasem niewiarygodnych a najczęściej inspirujących historii, które udowadniają, że miłość pomiędzy dwojgiem ludzi może narodzić się wszędzie, nawet w skrajnie złowrogich warunkach pomiędzy tymi, którym kochać nie wolno lub którzy kochać dla własnego dobra nie powinni. Miłość paradoksalnie staje się i słabością, i siłą, źródłem szczęścia i rozpaczy, pomaga zachować człowieczeństwo i wiarę w dobro, piękno oraz chęć do życia. Warto zwrócić uwagę na ostatni rozdział, stanowiący zaproszenie do zbadania tematu związków osób nieheteronormatywnych. Bardzo polecam te pozycję wszystkim czytelnikom, zwłaszcza zainteresowanym II wojną światową. Publikacja rzuca nowe światło na rzeczywistość pierwszej połowy XX wieku i żyjących w niej ludzi, ukazuje indywidualny wymiar historii, nadając zebranym przez autorkę narracjom uniwersalne przesłanie. Tekst wzbogacony fotografiami, oprawa miękka, klejona.

Czytaj dalej →

Niusia z listy Schindlera

Autorka: Magda Huzarska-Szumiec
Wydawnictwo: Wielka Litera
Warszawa 2024

Niusia z listy Schindlera to tak naprawdę Niusia Horowitz-Karakulska, która wiele lat po Szoa decyduje się opowiedzieć historię swojego ocalenia dziennikarce, Magdzie Huzarskiej-Szumiec. Kobiety spędzają wiele godzin na rozmowach, z których wyrasta poruszająca książka o tym, do czego zdolny jest człowiek, a jest zdolny do rzeczy najgorszych, ale też do wielkiego dobra, które rozjaśnia najbardziej gęsty mrok. Te słowa znajdują wierne odbicie w postaci Oskara Schindlera, którego postać popularyzuje m. in. film Stevena Spielberga. Jedna z bohaterek kinowego hitu to właśnie Niusia – dziewczynka, która wręcza Niemcowi urodzinowy tort. Jak do tego doszło? Dzieje małego, żydowskiego dziecka rekonstruowane są w publikacji na dwóch osiach narracyjnych. Pierwsza z nich to nieco zbeletryzowany tekst autorki, druga – to autobiograficzna relacja samej bohaterki. Obie starają się oddać to, co zazwyczaj najbardziej poraża w holokaustowych historiach: perspektywę dziecka poznającego świat przez pryzmat Zagłady. Widok bezradnych dorosłych, niezaspokojone pragnienie czułości, uwagi, troski i bezpieczeństwa, zwątpienie w Boga, samotność to składowe kształtującej się osobowości małego człowieka, trauma, która będzie mu towarzyszyć przez resztę dni. Nie inaczej dzieje się z naszą bohaterką. Los Niusi przypomina los wielu polskich Żydów: szczęśliwy przedwojenny dom, potem getto, obóz w Płaszowie i Auschwitz. Wyjątkowy element tej biografii to praca w fabryce amunicji Schindlera (niewielu Żydów miało szansę tu trafić). Postawa tzw. dobrego Niemca z pewnością zasługuje na to, by o niej przypominać, ponieważ uświadamia, że zło nie zawsze musi wygrywać. Pokrzepiające przesłanie książki można dodatkowo wzmocnić nauką zawartą w ostatniej opowieści Niusi, zatytułowanej „Smak życia” – tu cytat dobrze podsumowujący chyba całą publikację: „Czy to mało? Chyba nie. Wystarczy na tyle, żeby wiedzieć, że nie wolno się nigdy poddawać. I że warto ciągle, dzień po dniu, smakować życie. (…) Ba, powiem więcej: warto nawet smakować życie, jak się jest już starym i niewiele do końca zostało” (s.317). Czy polecam lekturę tej książki? Zdecydowanie tak, bo jest poruszająca, mądra, dobrze napisana i „niestety” wciąż aktualna. Oprawa twarda, szyta.