Archiwum miesiąca: wrzesień 2023

Wielkie rozczarowanie. Geneza rewolucji Solidarności

Autor: Marcin Zaremba
Wydawnictwo: Znak Horyzont
Kraków 2023

Marcin Zaremba po doskonałej „Wielkiej trwodze” (P. 11/12) powraca z „Wielkim rozczarowaniem” – rozprawą naukową poświęconą rewolucji związanej z ruchem społecznym, który kryje się pod hasłem: Solidarność. Pytanie, które prawdopodobnie latami nie dawało spać Edwardowi Gierkowi, a dziś legło u podstaw książki Marcina Zaremby brzmi: dlaczego Polacy się zbuntowali? Odpowiedzi nie da się zawrzeć w kilku słowach, być może stąd bierze się imponująca objętość niniejszej publikacji. Autor próbuje odszukać wszystkie źródła rewolucyjnego wybuchu z lat osiemdziesiątych i połączyć w jedną rzekę, która opływa cały kraj od morza do Tatr. Mowa tu o tradycji buntu w świadomości Polaków, o błędach popełnianych przez polityków z obozu Gierka, o korupcji elit, o złudnej poprawie jakości życia i następującym po niej tytułowym wielkim rozczarowaniu. Badacz umieszcza swoje rozważania w kontekście międzynarodowym, kościelnym, kulturowym, psychologicznym oraz społecznym. Zaremba przygląda się owianemu mitami konformizmowi ówczesnego społeczeństwa, a także emocjom, które ludziom towarzyszą każdego dnia – należy do nich niepokój, a później strach przed władzą, bezrobociem i podwyżką cen.

To, co wyróżnia książkę spośród innych publikacji poświęconych Solidarności to postrzeganie wydarzeń z końca ubiegłego wieku jako klasycznej, choć pokojowej rewolucji i wykorzystanie w pracy narzędzi adekwatnych do tak określonego przedmiotu badań. „Każda rewolucja ma swoją dynamikę” (s. 23) i właśnie o tej dynamice opowiada rozprawa Marcina Zaremby. Publikacja wydaje się bardzo dobra merytorycznie i językowo, poprzedzona rzetelnymi analizami oraz kwerendami – na pewno powinna trafić na półki czytelni naukowych, ale z powodzeniem mogą po nią sięgać także czytelnicy spoza kręgu badaczy – historyków. Książka zawiera obszerną bibliografię i indeks osobowy. Bardzo polecam. Oprawa twarda, szyta.

Czytaj dalej →

Magia dawnego Krakowa

Autor: Andrzej Kozioł
Wydawnictwo: WAM
Kraków 2023

Kolejna, poświęcona Krakowowi książka Andrzeja Kozioła, dziennikarza i pisarza, który nie kryje się z lokalnym patriotyzmem i mógłby pretendować do miana ambasadora rodzinnego miasta. Poprzednio prezentowaliśmy na liście „Świat opilców i oźralców” (P. 5/18), a dziś trafia do nas opowieść o przeszłości, złożona z dwóch części narracja, której porządek wyznacza przestrzenny podział Krakowa na rynek oraz „zielony pierścień”, czyli Planty.

Rynek to główna i najważniejsza część miasta, niemy świadek dziejów, natomiast Planty stanowią granicę pomiędzy dwoma światami: lepszym i gorszym. Autor we właściwym sobie gawędziarskim, pełnym swady stylu przybliża czytelnikowi obraz Krakowa, którego już nie ma, który dziś żyje jedynie na kartach książek albo w pamięci najstarszych mieszkańców. Wydarzenia historyczne, takie jak pogrzeb Mickiewicza, pojawiają się tutaj w formie anegdot, ułożonych niechronologicznie, obudowanych cytatami z literatury i dokumentów życia osobistego. Relacje autobiograficzne, którymi posiłkuje się pisarz, zapiski m. in. Tadeusza Boya-Żeleńskiego, Karola Estreichera czy Mariana Turskiego zabierają czytelnika w sentymentalną podróż. Czy odnajdziemy w niej zapowiedzianą w tytule magię? Częściowo tak. Pojawia się ona w legendach i podaniach o rycerzach – gołębiach czy diabelskim złocie ukrytym w podziemiu. Wyjątkowy klimat dawnej stolicy oddają również opowieści o fiakrach, ekspresach, szopkach bożonarodzeniowych, antykwariatach, zaczarowanej dorożce i innych osobliwościach. Natomiast na czytelnika poszukującego bardziej konkretnych informacji, czekają portrety sławnych i mniej znanych mieszkańców – wśród nich polscy królowie, cesarz austriacki, Maria Komornicka, Dagny i Stach Przybyszewscy, ale też ksiądz Pawlicki czy pani Danka – handlarka. Bardzo ciekawe są fragmenty tekstu związane z hymnem, sukiennicami, Piwnicą pod Baranami i Zielonym Balonikiem oraz bohemą artystyczną, wypełniającą nocami krakowskie kawiarnie i ulice. Publikacja napisana z humorem stanowi z jednej strony bogate źródło informacji o Krakowie i jego mieszkańcach, a z drugiej – gwarantuje dobrą, czytelniczą rozrywkę. Książkę warto polecić. Oprawa twarda, szyta, na końcu bibliografia źródeł.

Orgazm. Chcę więcej! Kompleksowy poradnik dla pragnących przyjemności

Autorzy: Dorian Solot, Marshall Miller, Maybe Burke
Wydawnictwo: Znak
Kraków 2023

Poradnik napisany bez tabu, pruderii i bez wykluczania przez ekspertów ds. edukacji seksualnej we współpracy z rzeczniczką społeczności transpłciowej. Publikacja jest skierowana do każdego, kto chce odkryć źródło przyjemności seksualnej, płynącej ze zrozumienia własnego ciała i potrzeb swoich, a także partnera. Autorzy opisują mechanizmy rządzące życiem seksualnym, techniki pomagające osiągnąć tytułową przyjemność, nie pomijając przy tym żadnego z erotycznych zachowań praktykowanych w parze lub solo. Dużą wartość może mieć rozdział napisany dla osób, które doświadczyły przemocy seksualnej lub borykają się z problemami natury medycznej. Nowość stanowi zagadnienie seksu online, w tekście pojawiają się również porady dotyczące zabaw i zabawek erotycznych.

Elementem wyróżniającym książkę spośród innych poradników o podobnej tematyce jest wrażliwość autorów na specyficzne problemy nie tylko osób cisowych, ale także transpłciowych i niebinarnych, a także aseksualnych, hetero- i homoseksualnych, pozostających w relacjach miłosnych w różnych konfiguracjach. Ekspertom udaje się uniknąć zamykania niestandardowej grupy osób w książkowym getcie jednego rozdziału, są oni uwzględnieni w języku wypowiedzi na przestrzeni całego tekstu, choć znajdą się także fragmenty skierowane wyłącznie do nich. Poradnik jest napisany prostym, przystępnym językiem, zawiera konkretne wskazówki i przynosi odpowiedzi na wiele pytań. Polecam. Oprawa miękka, klejona.

Skradziona tożsamość. Polskie dzieci w rękach nazistów

Autorka: Agnieszka Lewandowska-Kąkol
Wydawnictwo: Replika
Poznań 2023

Książka napisana przez autorkę, której dawno nie było na naszej liście – ostatnio pojawiła się z „Dziewczynami z konspiry” (P. 11/17), jej najnowsza propozycja również pozostaje w kręgu tematów związanych z II wojną światową. Tytułowa tożsamość to oczywiście polska tożsamość, której w latach czterdziestych ubiegłego wieku zostaje pozbawiona porażająca liczba dzieci, które są masowo odbierane rodzinom i wywożone z Polski na tereny III Rzeszy. Autorka opisuje procedurę germanizacji niepełnoletnich Polaków, którzy posiadają tzw. wartościowe geny. Prym wśród instytucji zajmujących się zniemczaniem wiodą domy Lebensborn, w których umieszcza się porwane dzieci. Ważną rolę odgrywa także Urząd do Spraw Umacniania Niemczyzny oraz Urząd do Spraw Rasy i Osadnictwa. Przymusowi podopieczni tychże instytucji są oceniani ze względu na tzw. cechy rasowe, następnie zamienia się im imiona i nazwiska na podobnie brzmiące niemieckie, sporządza nowe metryki urodzenia, wmawia się niemieckie pochodzenie, nawet jeśli dzieci są na tyle duże, by pamiętać, skąd pochodzą, na koniec przekazuje się dzieci rodzinom adopcyjnym. Czytelnik odnajdzie w książce osiem mniej więcej wpisanych w powyższy schemat, dramatycznych historii. Losy sióstr Witaszek, Henryka, Irenki i Kazi, dzieci z rodziny Sowów, Haliny czy Guntrama – syn kata Bydgoszczy należy rozpatrywać indywidualnie, inna bowiem jest ich sytuacja w Polsce, inna w nowym domu, są w różnym wieku i pamiętają więcej lub mniej zdarzeń z przeszłości. Wspólnym mianownikiem traumy, która towarzyszy im przez całe życie jest ciągły lęk przed stratą, zwątpienie w trwałość wszelkich relacji, niedowierzanie słowom i strach przed czymś niezapowiedzianym. Zaledwie dziesięć procent zniemczonych Polaków wraca po wojnie do ojczyzny. Prawie żadna osoba odpowiedzialna za krzywdę polskich dzieci nie zostaje należycie skazana i ukarana. Autorka opisuje losy ludzi, które są tak bardzo poplątane przez wojnę, że niekiedy ich rozplątanie wydaje się niemożliwe. Książka podejmuje temat mało znany, więc ciekawy, czytelnik odnajdzie w środku mocne obrazy i brutalne sceny wojennych zbrodni. Polecam, choć nie każdemu. Oprawa miękka, klejona.

Księga amerykańskich męczenników

Autorka: Joyce Carol Oates
Wydawnictwo: Marginesy
Warszawa 2023

Najnowsza i podobno najlepsza powieść amerykańskiej pisarki, eseistki i poetki, wielokrotnie nagradzanej za swoją twórczość. Ostatnio na przeglądzie prezentowaliśmy „Blondynkę” ( P. 18/21). „Księga amerykańskich męczenników” to kolejna, literacka próba diagnozy społeczeństwa Stanów Zjednoczonych. Akcja utworu zawiązuje się 2 listopada 1999 roku, wówczas kończy się życie dwóch mężczyzn – jednego dosłownie, drugiego na razie w przenośni, bo trafia do więzienia za morderstwo. Mowa tu o Lutherze Dunphy, żołnierzu antyaborcyjnej Armii Boga, który strzela do Augusta Voorheesa – lekarza ginekologa i bojownika o prawa kobiet. Nieszczęście spotyka zatem dwie rodziny, które różnią się od siebie jak ogień i woda. Pogrążeni w żałobie bliscy lekarza to dobrze sytuowani, wykształceni ateiści, natomiast opuszczeni przez uwięzionego ojca Dunphy są pobożni i skromni, dodatkowo borykają się z depresją matki. Łatwo się domyślić, że relacje pomiędzy rodzinami nie będą należały do przyjaznych, niestety bez konfrontacji się nie obejdzie.

Autorka podejmuje trudny temat aborcji, która z jednej strony jest prawem kobiety do decydowania o sobie, a z drugiej – narusza prawo do życia istoty nienarodzonej. Pisarka próbuje spojrzeć na problem z obu perspektyw, poznać racje każdej ze stron. Czytelnik nie znajdzie tu prostych odpowiedzi, musi samodzielnie odnieść się do opisywanych wydarzeń. Powieść wyróżnia się spośród innych, letnich propozycji nie tylko ciężarem tematu, ale także oryginalną konstrukcją. Artystka opowiada historię wielogłosem narracyjnym – tworzy go zabójca, ofiara oraz córki obu bohaterów i to kobiece spojrzenie wydaje się najbardziej świeże i najciekawsze. Sprytny zabieg literacki pozwala czytelnikowi samemu zorientować się w sytuacji, poznać motywy postępowania bohaterów i zrozumieć, jakie procesy prowadzą do olbrzymiej eskalacji emocji, zakończonej śmiercią człowieka. Rozważania etyczne i socjologiczne stanowią największą wartość powieści, w której fanatyzm religijny ściera się z logiką, empatia z nienawiścią, wolność i niezależność ze stereotypami i nierównością. Warto przeczytać książkę, choć nie będzie to lekka i przyjemna lektura. Polecam. Oprawa miękka, klejona.

Nocna kryjówka

Autorka: Astrid Desbordes
Ilustratorka: Pauline Martin
Wydawnictwo: Mamania
Poziom: BD O

 

 

Kolejna część cyklu dla najmłodszych dzieci tworzonego przez francuski duet cenionych autorek (Astrid Desbordes i Pauline Martin); poprzednio: „Na nocnik, start” p. 21/2020.

W tej części mały Max przygotowuje się do snu. Najpierw z mamą liczy gwiazdy (za każdą znalezioną dostaje od niej całusa). Następnie jest czas na przytulanki z tatą. Gdy Max jest już w łóżku ze swoim pluszowym przyjacielem-królikiem, buduje w nim nocną kryjówkę, do której zaprasza mamę i tatę na wspólne śpiewanie kołysanek. Po tym wspaniałym, rodzinnym koncercie bohater od razu zasypia. Z prostym, krótkim tekstem doskonale współgrają minimalistyczne, piękne ilustracje.

Urocza, ciepła książeczka, która pokazuje dziecięcą fantazję oraz bliskie, ciepłe relacje dziecka z rodzicami. Idealna propozycja do czytania przed snem. Wydana w twardej, szytej oprawie, w poręcznym formacie. Polecam.

Szmuc

Autorka: Felicia Berliner
Wydawnictwo: Czarna Owca
Warszawa 2023

Mocny debiut powieściowy amerykańskiej pisarki, która umiejętnie przekształca narrację o hermetycznej społeczności chasydów w opowieść o wymiarze uniwersalnym. „Szmuc” to historia Rajzli – młodej dziewczyny wychowanej w ultraortodoksyjnej żydowskiej rodzinie. Bohaterkę ciekawi świat, który rozpościera się za drzwiami chasydzkiego domu, marzy o studiach i pracy, dającej namiastkę niezależności oraz swobody. Komputer, choć zakazany, staje się dla niej oknem na świat, pomaga się rozwijać, ale pokazuje również ciemną stronę ludzkiej egzystencji, tytułowy szmuc – coś równie brudnego i nieczystego, jak fascynującego. Rajzla uzależnia się od oglądania pornografii, poprzez którą doświadcza innego życia, odkrywa swoją seksualność, zyskuje połączenie z własnym ciałem, choć przez lata uczono ją to ciało ignorować. Dziewczyna przekracza granicę, zza której bardzo trudno akceptować sztywne, niedzisiejsze zasady rządzące codziennością chasydów. Bohaterka czuje się inna, niedopasowana, a kolejne podejmowane przez nią próby przyjęcia roli, jaką narzuca jej społeczeństwo, kończą się klęską i wywołują frustrację. Czy uda jej się odnaleźć spokój i spełnienie? Zakończenie może wydać się równie prowokacyjne, jak sam temat powieści.

Książka opowiada o patriarchacie, który więzi kobietę, zamykając ją w przestrzeni domu pełnego sztuczności i ułudy. Autorka obnaża hipokryzję chasydzkiego świata, z którego skądinąd sama się wywodzi, domaga się wolności w wyrażaniu pragnień i potrzeb. Dramat Rajzli rozgrywa się gdzieś pomiędzy marzeniami a poczuciem przynależności do rodziny, na styku uczuć i wiary, która każe te uczucia zagłuszać. Dysonans, którego doświadcza bohaterka prowadzi do podważenia fundamentów tożsamości religijnej. Wybór pomiędzy odrzuceniem części siebie a wykluczeniem nie jest łatwy, lecz uniwersalne przesłanie książki każe czytelnikowi zastanowić się nad tym, czy na pewno warto wybierać. Surowa, emocjonalna i wyrazista proza Felicii Berliner nie pozostawia obojętnym. Warto obserwować jak rozwinie się talent pisarski artystki, której debiut zdecydowanie polecam. Oprawa twarda, szyta.

Czytaj dalej →

12 sposobów na szczęście. Polscy autorzy o tym, jak cieszyć się każdym dniem

Autorzy: Iwona Czarkowska, Liliana Fabisińska, Agnieszka Frączek, Joanna Krzyżanek, Beata Majchrzak, Anna Onichimowska, Beata Ostrowicka, Marcin Pałasz, Eliza Piotrowska, Marcin Przewoźniak, Anna Sójka, Maria Szarf
Ilustratorka: Eluta Kidacka
Wydawnictwo: Publicat S. A.
Poznań 2023
Poziom: BD I/II

Zbiór opowiadań napisanych przez topowych twórców współczesnej, polskiej literatury dziecięcej. Wystarczy wymienić tylko kilka nazwisk: Frączek, Onichimowska, Ostrowicka, Przewoźniak czy Pałasz i już mamy zapowiedź dobrej, wartościowej lektury. Książka ukazuje się w serii z liczebnikiem dwanaście w tytule, poprzednio na liście „12 ważnych emocji” (P. 16/20). Natomiast czytelnik, który zagłębi się w historie uwiecznione na kartach najnowszego tomu, pozna tajemnicę szczęśliwego życia. Nie będzie ona wcale sensacyjna, szokująca czy niezwykła. Da się ją dostrzec w narracjach o zwyczajnych zdarzeniach, które spotykają codziennie każdego z nas lub mogą stać się naszym udziałem. Dodam, że nie zawsze chodzi tu o sytuacje wesołe, bo w życiu bywa różnie: mama albo tata nie żyje, rodzice się rozwiedli, trzeba przeprowadzić się do innego miasta, zmienić szkołę, poradzić sobie z dokuczaniem z powodu inności, choroby lub odmiennego wyglądu czy zachowania. Przesłanie płynące ze zbioru głosi, że nawet, gdy spotka nas coś złego, możemy jeszcze spróbować być szczęśliwym. Przepis na sukces nosimy w sobie, jest jak zielone szkiełko z ostatniego opowiadania – gdy spojrzymy przez nie na świat, ten stanie się piękniejszy.

Książka zachęca czytelnika do pozytywnego myślenia, afirmacji życia, dostrzegania małych radości, płynących z przebywania z bliskimi, pomagania innym czy z hobby, uwrażliwia na każde dobro, które nas spotyka, inspiruje do odczuwania wdzięczności – dowodem cytat: „Nie zawsze mamy dokładnie to, czego byśmy chcieli, ale zawsze trzeba się cieszyć z tego, co się ma” (s. 76). Książka wydaje się ważna w obliczu trudności, z którymi borykają się dzisiejsze dzieci. Bardzo polecam. Oprawa twarda, szyta.

Czytaj dalej →