Byłam dzieckiem z Auschwitz. Opowieść o ocaleniu

Autorzy: Tova Friedman, Malcolm Brabant
Wydawnictwo: Poradnia K
Warszawa 2023

Książka powiększa zbiór świadectw Żydów ocalonych z Szoa, a jej autorka jest jedną z najmłodszych więźniarek, którym udało się przeżyć obóz zagłady w Oświęcimiu. Tova Friedman należy do nielicznej grupy osób, które weszły do komory gazowej i przetrwały. O tym wyjątkowo traumatycznym doświadczeniu możemy przeczytać również w prozie wspomnieniowej Haliny Birenbaum. Natomiast Malcolm Brabant to korespondent wojenny, który za swoją pracę otrzymał wiele nagród. Dziennikarz pomógł ubrać w słowa i złożyć w jedną całość opowieść o życiu żydowskiej dziewczynki, urodzonej w Polsce rok przed wybuchem II wojny światowej.

Tekst zawiera wiele wstrząsających fragmentów i kilka drastycznych opisów zbrodni popełnianych na Żydach. Obecna na kartach książki groza przeplata się z poczuciem bezradności, a krzyk rozpaczy często przechodzi w milczenie. Autorka sięga pamięcią do wczesnego, wojennego dzieciństwa spędzonego w obozach w Starachowicach i Auschwitz, bo wcześniejszy etap getta w Tomaszowie Mazowieckim w większości rekonstruuje – była zbyt mała, by móc go zapamiętać. Widok śmierci towarzyszy jej od pierwszych lat życia, podobnie jak głód i strach. Wyzwolenie przynosi nowe wyzwania, nie uwalnia od demonów przeszłości i antysemickich ataków. Emigracja do Stanów Zjednoczonych, a później do Izraela, otwiera nowy etap życia, którego celem stanie się pielęgnowanie pamięci o ludziach, których już nie ma i zaświadczanie o wielkim złu, które ich spotkało.

Książkę otwiera mocna scena ukrywania się wśród ciał zmarłych więźniarek obozu. Autorka rozpoczyna opowieść od tego momentu i później do niego wraca, zamykając relację o Szoa. Klamra kompozycyjna służy budowaniu napięcia niczym w powieści, chociaż czytelnik ma świadomość, że nie człowiek a życie napisało ten straszliwy scenariusz. Chronologia wydarzeń wyznacza ogólny porządek wspominania Holokaustu, ale konstrukcja tekstu jest dość luźna, zawiera dużo dygresji i odniesień natury psychologicznej, socjologicznej lub historycznej, a także osobiste przemyślenia, dotyczące przeszłości. Porażają wybory dokonywane przez walczących o przetrwanie ludzi, np. ojca autorki, należącego do Żydowskiej Policji w getcie. Niektóre decyzje wydają się niezrozumiałe i nieakceptowalne, jednak nie da się ich ocenić z dzisiejszej perspektywy. Ocalona z Szoa niczego nie ukrywa i nie oszczędza odbiorcy, serwując wprost realistyczne opisy zdarzeń, chociaż współczesnemu czytelnikowi mogą wydać się one surrealistyczne i trudne do wyobrażenia. Cel, który przyświeca autorce jest jeden – wspólny dla wszystkich żydowskich świadectw – ocalenie od zapomnienia ludzi i przestroga przed powrotem zła. Warto mieć tę pozycję w swoim księgozbiorze. Oprawa miękka, klejona.

Czytaj dalej →

Pustelnia mordercy

Autorka: Anna Krystaszek
Wydawnictwo: MUZA
Warszawa 2023

Trzeci tom kryminalnego cyklu, tworzonego przez pisarkę, pedagożkę i socjoterapeutkę, zatytułowanego „Siedem grzechów głównych” – poprzednio na liście „Wizje” (P. 10/22), natomiast pierwszy tom do nas nie dotarł. Zgodnie z koncepcją autorki, tym razem grzechem głównym, wokół którego koncentruje się fabuła utworu jest nieczystość.

Książka kontynuuje historie znanych z poprzednich części postaci: komisarza Igora Szulca vel Czarnego czy prokuratora Jana Hejda. Policjanci z Częstochowy mają do rozwikłania nową, mrożącą krew w żyłach sprawę. W lesie znaleziono okaleczone zwłoki księdza z podmiejskiej parafii, a z rzeki wyłowiono ludzki korpus, należący do zaginionej niedawno kobiety. Okazuje się, że dzień przed śmiercią duchowny bezskutecznie próbuje skontaktować się z komisarzem. Czy zna jakiś sekret, który doprowadzi do jego śmierci? Bohaterowie najpierw muszą dowiedzieć się, czy za brutalnymi morderstwami stoi ta sama osoba. Co ciekawe, czytelnik zna mordercę od pierwszych stron powieści i właśnie z perspektywy wiedzącego obserwuje proces dochodzenia do prawdy. Ważniejsza, niż rozwiązanie zagadki, wydaje się analiza portretu psychologicznego przestępcy i kogoś, kto jest z nim związany. Wydarzenia są ukazywane z perspektywy kilku postaci. Polifoniczna narracja pozwala pisarce uzyskać wielokontekstowość literackiego obrazu zbrodni i uciec przed schematyzmem przynależnym do gatunku literackiego, który wybrała.

Książkę czyta się bardzo dobrze, chociaż autorka swoim zwyczajem serwuje czytelnikowi dużą porcję wywołujących ciarki opisów okrucieństwa. Na korzyść tekstu działa językowa indywidualizacja postaci, posługujących się śląską gwarą. Powieść można czytać bez znajomości poprzednich części cyklu. Polecam. Okładka miękka, klejona.

Czytaj dalej →